چکیده

این مقاله با مشارکت مجتبی قربانی نگاشته شده است. از آنجا که لفظ، حامل معناست و گاه احکام آنها در هم تداخل می کنند، منطق دانان و اصولیون به مباحث الفاظ، به ویژه موضوع دلالت، به عنوان پل ارتباطی بین لفظ و معنا، توجه کرده اند. در این نوشتار، برای شناسایی ماهیت دلالت و اقسام آن، رخداد دلالت در ذهن به عنوان یک معلول، مورد بررسی قرار گرفته است. برای رخداد دلالت لازم است که در ذهن، دو تصور (دال و مدلول) وجود داشته باشد. همچنین باید بین این دو تصور، انس وجود داشته باشد؛ به گونه ای که اگر به اولی توجه شد ذهن به دیگری هم توجه پیدا کند. دلالت به عقلی، طبعی و وضعی تقسیم می شود اما در این میان تنها دلالت وضعی به لفظی و غیرلفظی تقسیم می شود. مطابقی، تضمنی و التزامی، سه قسم دیگر از دلالت هستند. دلالتی که در مجاز رخ می دهد دلالت مطابقی است؛ هرچند طبق یک مبنا باید دلالت مطابقی را به حقیقی و مجازی تقسیم کنیم. همچنین این سه قسم در دلالت وضعی غیرلفظی هم وجود دارند.

دانش آموخته

• سید احمد غفاری قره باغ

  عضو هیات علمی موسسه فلسفه و حکمت ایران