برخي بر اين باورند كه آزادي مفهومي مدرن است و نميتوان از آن نام و نشاني در نصوص اسلامي يافت. به باور اين افراد، آزادي مطرح در دنياي امروز، برخاسته از فكر جامعه مدرن غربي است كه جامعه اسلامي فاقد آن بوده است. افزون بر اين و بر فرض پذيرش امكان گفتگو از مفهوم آزادي در قرآن با فقر شديدي در ادبيات و آموزه هاي اسلامي مواجهيم؛ ازاينرو نميتوان ادبيات غنياي در زمينه بحث از آزادي فراهم كرد و همچنان بحث از آزادي در نصوصي مثل قرآن ممتنع خواهد بود. اما با وجود نگرش مورد اشاره، ديدگاههاي ديگري نيز وجود دارد كه معتقدند ميتوان از مفهوم آزادي در قرآن سخن به ميان آورد بدون اينكه به نسبت سنجي و مشابهت سازي با مباحث مدرن پرداخت. از يك سوي آزادي مهمترين مفهومي است كه بشر همواره با آن مواجه بوده است و درنتيجه مهمترين متن در دين اسلام نميتواند در برابر آن سكوت كرده باشد، از سوي ديگر ميتوان با تعيين مراد و منظور خود از آزادي به تأمل در نصوص ديني پرداخت و حضور عناصر و اركان آزادي را در قرآن آزمون كرد، درنهايت اينكه آنچه موجب شده آزادي پديدهاي نو و دستاوردي متفاوت از انديشه و دنياي گذشته فرض شود، اين است كه اَشكال و مصاديق آزادي دگرگون شده است، اما مضمون آزادي همواره مطرح بوده است، مقاله حاضر در پاسخ امكان و امتناع آزادي در قرآن نگارش يافته و تلاش ميكند دربارة برخي از نكتههاي اصلي و كليدي در اين زمينه به بحث و نظر بپردازد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی