اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
بازاندیشی در مفهوم شناسی «میان رشتگی» و تاریخچه ادبیات نظری آن در ایران
1399,علمی پژوهشی
چکیده
میان‌رشتگی، رویکردی جدید در عرصه پژوهش، آموزش و طبقهبندی علم است که از منظرهای کاربردی مختلف، ضرورت فراوان دارد، بااینحال، فقر ادبیات نظری آن، از موانع رواج و توسعه آن محسوب میشود تا آنجا که حتی میانرشتهای پژوهان، به ابهام مفهومی خود این اصطلاح، تصریح دارند. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی با بهرهگیری از نظریه معاصر استعاره و با استفاده از منابع کتابخانهای میکوشد با استخراج مؤلفه‌های اصلی «میان‌رشتگی»، انگارهای روشن از مفهوم آن ارائه داده و تاریخچه ادبیات نظری این حوزه نوپدید در ایران را شناسایی و معرفی کرده است. مطابق بررسی این پژوهش، عمر ادبیات رویکرد میانرشتهای و تلفیقی در ایران، همگام با خطمشیگذاری علم در این زمینه، کمی بیش از دو دهه است. موضوع مطالعات میانرشتهای، مسئلهای «پیچیده» بوده و پیچیدگی را میتوان به «مطالعه رفتار سیستمها» تعریف کرد و راه میان‌رشتگی از رشتههای تخصصی میگذرد. شبکه معنایی «میان‌رشتگی» متشکل از شش مفهوم «تلفیق و ترکیب»، «استفاده از چند دانش تخصصی»، «دیالکتیک و جمعگرایی پویا»، «موضوع پیچیده»، «فرآیند بودن» و «ارزش‌افزوده معرفتی داشتن» است. از میان این مؤلفه‌ها، «تلفیق و ترکیب» نقشی محوری و اساسی دارد. بر اساس همین مؤلفه است که طیف میان‌رشتگی ترسیم میگردد و میانرشتهای نماها از میانرشتهای واقعی تمایز پیدا میکند.