چکیده

چگونگی کنش­گری انسان در کنار قانون‏های فراگیر تاریخی از جمله موضوعاتی است که ذهن نظریه­پردازان تاریخ را به خود مشغول داشته است. با توجه به مکتب‏های گوناگون کلامی و مذهب‏های مختلف فقهی در جهان اسلام، این موضوع شایسته بررسی است که مورخان مسلمان باورمند به سنت‏های الهی که اغلب به یکی از این مکتب‏ها و مذهب‏ها گرایش و یا انتساب داشته­ دیدگاه خود در باره مسأله جبر و اختیار را چگونه با تحلیل و تبیین رویدادهای تاریخی پیوند زده­ و کارگردانی خداوند در تاریخ را چگونه با بازیگری انسان همراه ساخته‏اند. این نوشتار می­کوشد دیدگاه ابوالعباس تقی­الدین مقریزی (۸۴۵ ق.) مورخ پرآوازه شافعی مذهب و اشعری مسلکِ عصر ممالیک را در این زمینه با روشی وصفی تحلیلی و از طریق استخراج داده­های مرتبط در آثار او و سنجش آنها با رویکرد کلامی وی مورد بررسی قرار دهد. یافته­های این پژوهش ، حکایتگر آن است که مقریزی ، علیرغم تمایلات جبرگرایانه و اعتقاد به نظریه کسب اشعری در تاریخنگاری خود به متون دینی متمایل به اختیار و آزادی انسان و نقش فعال او در رویدادهای تاریخی استناد نموده است. کلیدواژه ها: مقریزی، تاریخنگاری اسلامی، سنت‏های الهی، قانون‏های فراگیر تاریخی، جبر تاریخی

فایل مقاله :

• کریم.jpg

استاد

• زهرا روح اللهی امیری

  عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

• محسن الویری

  استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام