چکیده

بازیابی بیش از حد اطلاعات Overload Infomation بر خلاف آنچه از عنوانش پیداست، پدیده ای است که اغلب باعث سردرگمی، درهم آمیختگی و در نهایت سرخوردگی و عصبانیت پژوهشگران اینترنتی می شود. بنا بر آمار و گزارش های متعدد، هر روز ده ها میلیون صفحه وب به شبکه جهانی اینترنت افزوده می شود. این صفحات که در قالب روزآمدسازی پایگاه های موجود یا ایجاد و راه اندازی پایگاه های جدید و یا شیوه های دیگر چون اظهار نظرها به انجام می رسد، از سوی افراد، شرکت ها و مؤسسات گوناگون با اهداف مختلفی مانند: علمی، تجاری، تبلیغاتی و اطلاع رسانی صورت می گیرد؛ به دیگر سخن، حجم قابل توجهی از منابع اینترنتی غیر علمی هستند. بازیابی بیش از حد اطلاعات، زمانی به عنوان یک مشکل رخ می نماید که در نتیجه یک جستجوی علمی در اینترنت با میلیون ها منبع اینترنتی روبه رو می شویم که بی شک، بسیاری از آنها از حیطه موضوع جستجو خارج اند و بخشی هم که مرتبط با جستجو هستند، از لحاظ اعتبار محتوایی در یک مرتبه نیستند. در این حالت، راه حل مناسب استفاده از محدوده های جستجو مانند: محدوده های زمانی، زبانی، مکانی، اجزاء و محدوده های عناصر صفحات وب می باشد. (۱) آنچه اهمیت آشنا بودن با معیارهای ارزیابی منابع اینترنتی (Evaluating internet resources) را آشکارتر می سازد، این است که حتی پس از محدود کردن جستجو به محدوده های (فیلدها) جستجو، اغلب تعداد نتایج بسیار زیاد بوده، کم و بیش شامل نتایج نامرتبط است. توجه به این مطلب نیز ضروری است که اساساً ارزیابی منابع لزوماً به معنای ارزیابی نتایج نیست؛ به تعبیر دیگر، می توان به ارزیابی منابع و پایگاه های ایتنرنتی به گونه ای مستقل از جستجو و نتایج آن نگاه کرد؛ برای مثال، گاهی یک پایگاه یا بخشی از پایگاه که کاربر لزوماً با چگونگی جستجو در آن آشنا نشده است، به لحاظ اعتبار مطالب و محتوا محل پرسش است، مانند جایی که ارزیابی یک پایگاه مشهور علمی مورد نظر باشد. گاهی هم اعتبار مقالات و منابع اینترنتی نزد دانشجویان و اساتید، بسیار متفاوت است؛ به گونه ای که برخی اوقات مشاهده می شود که استاد یا دانشجو برای اثبات اعتبار بیشتر یک مطلب، آن را به یکی از پایگاه های اینترنت منتسب می کند؛ به طوری که در اطلاعات اینترنتی جای هیچ شک و شبهه ای نیست. در مقابل، گاهی هم صرف اینترنتی بودن یک مقاله در نزد برخی نشانه غیر معتبر و ضعیف بودن آن است؛ که البته هر دو نگرش خطاست. با توجه به نمونه های اشاره شده، نیاز به آشنایی با ضابطه های ارزیابی منابع اینترنتی بیش از پیش روشن می گردد. پیش از پرداختن به این معیارها، ذکر این نکته لازم است که ارزیابی منابع اینترنتی که از چندین سال پیش به عنوان یکی از مباحث مهم پژوهش های مبتنی بر اینترنت مطرح بوده است، عنوانی کلی است که شامل ارزیابی از جهات مختلفی همچون: محتوایی، فنی، برنامه نویسی و گرافیکی می شود. امّا آنچه در این نوشتار محور بحث است، ارزیابی محتوایی منابع است و در جایی که به ساختار گرافیکی صفحات وب اشاره می شود، فقط از این جهت است که این ابعاد نیز ممکن است در ارزیابی محتوایی، مؤثر باشند.

دانش آموخته

• عیسی جهانگیر