چکیده

شهر کوفه در تاریخ خونبار شیعه جایگاهی ویژه دارد و مردم ان سامان با همۀ نکوهش هایی که شده اند بیش از تمام مناطق شیعه نشین به نهضتهای علویان پیوسته اند. آنان تا نیمۀ اول قرن سوم هجری به مثابۀ هستۀ قیام و تکیه گاه جنبشهای علویان نقشی مهم ایفا کردند و قیامهای نیرومندی را تدارک دیدند. دوستداران امامان شیعه بیش از همه جا در آن شهر تمرکز داشتند[۱] و جمعیتی انبوه داشتند به طوری که این شهر به عنوان شهر شیعه شناخته می شد.[۲] شدت علاقۀ مردم به امامان به حدودی بود که به عنوان مثال امام باقر (ع) را پیامبر کوفه[۳] و امام مردم عراق [۴]می گفتند و مردم عراق را شیفتگان امام باقر (ع) می دانستند[۵] و نیز بیشترین اصحاب امامان از مردم کوفه بودند و یا اصالت کوفی داشتند. [۶]در دورۀ امام صادق (ع) گروه بسیاری از راویان حدیث که اهل کوفه بودند از آن حضرت روایت کرده اند[۷] و در ضمن شهر کوفه در شمار مراکز مهم نقل حدیث بود [۸]و محدثان آن مشرب کوفی [۹] (عراقی) [۱۰] را که گرایش شیعی داشت، بر جای گذاشتند که راویان نخست آن بیشتر از امام علی (ع) و یارانش مانند: معاد بن جبل، ابی مسعود انصاری، عبد اللّه بن مسعود، عبد اللّه بن عباس، جابر بن عبد اللّه انصاری و حذیفة بنیمان روایت کرده اند.[۱۱] علاوه بر این، شهر کوفه تا پایان دورۀ خلافت امویان مرکز سیاسی و اداری سرزمینهای شرقی خلافت امویان-از آذربایجان تا خراسان و ماوراء النهر و رودخانۀ سند-بود[۱۲] و ماموران اداری و نیروی پادگانهای آن مناطق از این شهر تأمین می گردید. بنابراین بیشتر گسیل شدگان به این شهرها از پرورش یافتگان شهر کوفه بودند. در کنار این نیروها، افراد و یا قبایل تبعیدی و فراری از شیعیان کوفه نیز وجود داشتند که پس از روی کار آمدن زیاد بن ابیه در کوفه، و ناکامی قیامهای مختار و عبد الرحمن بن اشعث و زید بن علی (ع) در این شهر، از کوفه رانده و یا متواری شدند. اینان حدیث شیعه را بازگو می کردند و خود سهم بسزایی در گسترش تشیع در آن مناطق داشتند. ازاین رو رشد و شکوفایی اندیشۀ شیعه در ایران تا ماوراء النهر و رودخانۀ سند، مدیون تلاش شیعیان کوفه بود. با این همه، بدون شک شیعیان کوفه در تلاش ها و فعالیتهایشان از راهنماییهای امامان بی بهره نبودند، اگر چه آن معصومان پس از شهادت امام حسین (ع) بظاهر دیگر بار به قیمهای این شهر توجهی نشان ندادند اما با خواص از شیفگان ارتباط داشتند و برای سرو و سامان دادن به فعالیهای پیروان اهل بیت نمایندگانی داشتند که هریک در جای خود اهمیت ویژه ای دارد. چهرۀ برجستۀ شیعیان کوفه در دورۀ امامت امام رضا جواد (علیهما السلام) «صفوان بن یحیی» بود که تا سال ۲۱۰ ه ق زندگی کر

فایل مقاله :

• نقش-شیعیان-کوفه-در-دوره-امام-رضا-و-امام-محمد-جواد-علیهما-السلام.pdf

دانش آموخته

• عبدالهادی احمدی