پیامبر ، چونان خورشیدی ، در آسمان مکه طلوع کرد و پس از گذشت سیزده سال درآسمان یثرب ظاهر شد و بعد از ده سال نور افشانی در مدینه افول کرد . در حالی که افقنوری به سوی مردم شبه جزیره گشود و سرزمین حجاز و خصوصا شهر مدینه به عنوانمرکز دینی و ثقل سیاست معرفی شد . پس از درگذشت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله گزینش خلیفه به وسیله مهاجر و انصار ایجاب کردکه مدینه مقّر خلافت اسلامی گردد و خلفاء با اعزام عاملان و فرمانداران به اطراف واکناف به تدبیر امور بپردازند و از طریق فتح بلاد و شکستن سدها و موانع ، در گسترشاسلام آن بکوشند . امیرمؤمنان علیهالسلام که علاوه بر تصریح و تعیین صاحب رسالت ، از ناحیه مهاجر و انصاربرگزیده شده بود ، نیز طبیعتا میبایست همچون خلفای گذشته مدینه را مرکز خلافتقرار دهد و از همانجا به رتق و فتق امور بپردازد . او در آغاز کار خلافت از همین شیوهپیروی کرد و با نامهنگاری و اعزام افراد لایق و برکنار کردن افراد دنیاپرست و ایرادخطابههای آتشین و سازنده خود ، امور جامعه اسلامی را اداره نمود و نظام اداری که درطی مدت بیست و پنج سال و به ویژه در دوره خلافت عثمان در آن انحراف و کجیهاییپیدا شده بود ، در حال اصلاح بود که ناگهان مسأله «ناکثین» یعنی پیمانشکنی کسانی کهپیش از همه با او بیعت کرده بودند ، رخ داد و گزارشهای هولناک و تکان دهندهای بهوی رسید و معلوم شد که پیمانشکنان ، به کمک مالی بنیامیه و نفوذ و احترام همسرپیامبر ، جنوب عراق را تسخیر کردهاند و پس از تصرف بصره دهها نفر از یاران وکارگزاران امام علیهالسلام را به ناحق کشتهاند . این امر سبب شد که امام برای تنبیه ناکثین و مجازات همدستان آنان ، مدینه را بهعزم بصره ترک گوید و با سپاهیان خود در کنار بصره فرود آید . آتش نبرد میان سپاه امامو لشکریان ناکثین شعلهور شد و سرانجام سپاه حق پیروز گردید و سران شورش کنندهکشته شدند و گروهی از آنان پا به فرار نهادند . بصره مجددا به آغوش حکومت اسلامیبازگشت و اداره امور آن به دست یاران علی علیهالسلام افتاد . اوضاع شهر و مردم حال عادی بهخود گرفت و ابنعباس ، مفسر قرآن و شاگرد ممتاز امام ، به استانداری آنجا منصوبشد . اوضاع ظاهری ایجاب میکرد که امام علیهالسلام از راهی که آمده بود به مدینه بازگردد ودر کنار مدفن پیامبر صلیاللهعلیهوآله و با همفکری گروهی از یاران و صحابه آن حضرت به نشرمعارف اسلامی و معالجه مزاج بیمار جامعه و اعزام سربازان به نقاط دوردست برایگسترش نفوذ قدرت اسلامی و دیگر شئون خلافت بپردازد و از هر نوع کشمکش ورودررویی با این و آن اجتناب کند . ولی این ظاهر قضیه بود و هر فرد ظاهربینی به امامچنین تکلیف میکرد بالاخص که مدینه در آن روز از قداست و معنویت و روحانیتخاصی برخوردار بود زیرا مهد واقعی اسلام و مدفن پیامآور خدا و مرکز صحابه از مهاجر وانصار بود که رشته گزینش خلیفه و عزل و خلع او را در دست داشتند . با تمام این شرایط و جهات ، امام علی علیهالسلام راه کوفه را برگزید تا مدتی در آنجااقامت افکند و مرکزیت خلافت مسلمین را در آنجا برپا دارد ؛ و این دقیقا همان نکتهایاست که ما را به بررسی و تحقیق پیرامون خود فرا خوانده و به عبارت دیگر مسأله اصلیمقاله ما را به خود اختصاص داده و در نهایت در قالب این سئوال نمود یافته که : چه عواملی موجب شد حضرت کوفه را به عنوان مرکز خلافت انتخاب کنند ؟ به طور اجمال و در قالب یک فرضیه میتوان به سئوال فوق چنین پاسخ داد که :شرایط جغرافیایی ، اجتماعی ، نظامی و اقتصادی موجب انتخاب کوفه به مرکزیتخلافت از جانب حضرت شد . برای اثبات یا ردّ این فرضیه لازم است به سئوالاتی فرعی در راستای مسأله اصلیپاسخ دهیم . سئوالاتی از قبیل : ۱ . موقعیت جغرافیایی کوفه چگونه بود ؟ ۲ . تأسیس کوفه چه زمان و چگونه صورت گرفت ؟ ۳ . زمینهها و انگیزههای تأسیس کوفه چه بود ؟ ۴ . چه قشرها و اقوامی در کوفه ساکن بودند ؟ ۵ . وضعیت کوفه قبل از علی علیهالسلام چگونه بود ؟ ۶ . کوفه در زمان حضرت چه وضعیتی داشت ؟ و بالاخره پاسخگویی به سئوال اصلی . سئوالات یاد شده سرفصلها و بخشهای مقاله ما را تشکیل خواهند داد . روشی که برای تحقیق در این مقاله پیش گرفتهایم روش تاریخی - تحلیلی استبنابراین لازم است ابتدا دادههای مستند تاریخی را پیرامون موضوعات یادشدهجمعآوری کرده و سپس براساس آن دادهها به تحلیل و نهایتا پاسخگویی به سئوالاصلی بپردازیم . در یک جمعبندی کلی و به منظور سازماندهی میتوان مقاله را چنین معرفی نمود : مقالهای که در پیش روی دارید با عنوان «علل انتخاب کوفه به عنوان مرکز خلافت ازجانب علی علیهالسلام » به ترتیب شامل : فهرست مطالب ، یک مقدمه (که تقدیم شد) ، پنجفصل که البته فصل اول خود شامل سه بخش میگردد . (نتیجهگیری از کل مقاله در فصلپنج تقدیم میشود) و در پایان فهرست منابع و مآخذ اشاره میشود . مسأله علمی : چه عواملی موجب شد حضرت علی علیهالسلام کوفه را به عنوان مرکز خلافتانتخاب کند ؟