اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
تحلیل مضمونی اخبار فتوحات عصر امویان (۴۱-۱۳۲) در منابع تاریخی اصحاب حدیث
1401,علمی پژوهشی
چکیده
پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع فتوحات عصر اموی و با هدف کشف شبکه‌ی مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح دهنده منطق کلی و شاکله‌ی آن‌ها باشد، تلاش می‌کند تا به این سوال پاسخ گوید که «اصحاب حدیث در ثبت اخبار فتوحات چه مضامینی را به مخاطبان ارائه می‌کنند؟» برای یافتن این پاسخ ابتدا به مطالعه میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه پرداختیم و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه بن خیاط (ابن خیاط۲۴۰ق)، بقایای کتاب المعرفه و التاریخ (فسوی۲۷۷ق)، تاریخ الامم والملوک (طبری۳۱۰ق)، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، (عبدالرحمن ابن‌جوزى۵۹۷ق) انتخاب گردید و داده‌های مرتبط با اخبار فتوحات را از میان آنان استخراج و سپس با روش تحلیل مضمون و اجرای مراحل مختلف آن به تحلیل داده‌ها و کشف مضامین نهفته در منابع منتخب اقدام شد که در قالب پنج مضمون فراگیرِ اسلامی بودن فتوحات، حکومت مسلمانان بر مناطق مفتوح و بهره‌مندی از منافع آن، قدرت نظامی مسلمانان، برتری نظامی مسلمانان بر دشمن، قدرت دشمن در مقابل مسلمانان قابل بیان می‌باشد که این مضامین با توجه به رویکرد آنان به خلافت، در راستای مشروعیت بخشی به امویان است.