اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
بررسی کوگیتوی لکانی و ارزیابی آن از منظر انگاره ادراک حضوری در حکمت متعالیه
1400,علمی پژوهشی
چکیده
انگاره سوژه رشته پیوند بسیاری از مباحث فلسفی است که با تفکر دکارت آغاز و سپس به واسطه کانت، هگل و لکان پی گرفته میشود. لکان با خوانش زبانشناختی از روانکاوی فروید و مفهومِ ناخودآگاه سوژه را به عنوان یک برساخت زبانی تعریف میکند. هستیِ عینیِ سوژه که به واسطه دالها خط خورده است، خودش را از طریق زبان بازنمایی میکند؛ اما این خطخوردگی به واسطه زبان، موجود انسانی را میان خودآگاه و ناخودآگاه منقسم میکند. ناخودآگاه بخشی از واقعیّت سوژه است که سوژه در آنجا حضور ندارد؛ لذا از منظر لکان بر خلاف دکارت، نمیتوان از اندیشه، هستیِ سوژه را استنتاج کرد، بلکه اندیشه حقیقیِ سوژه در ناخودآگاه است و سوژه در آنجا غایب است. این نوشتار با یک روش توصیفی و تحلیلی نشان میدهد چگونه ملاصدرا با طرح اصولی مانند اصالت وجود، علم حضوری و تشخّص وجود، مسیرِ متفاوتی را برای تبیین فاعلیّت و آگاهی سوژه ترسیم میکند. وجود در همه مراتب هستی بر ماهیت و آنچه به واسطه زبان برساخته میشود، تقدم دارد و علم حضوری نشانه انطباق کامل سوژه با هویّت هستیشناختیِ خود است. سوژه میتواند فراسوی تمام تعیّنات ماهوی، عنصرِ درونماندگاری را در خود تشخیص دهد که بر اساس آن با گذر از خودبیگانگی به اینهمانی دست یابد.