اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
امتداد حکمت متعالیه در شکل گیری و توسعه قواعد بنیادین در مکتب حقوق اسلامی
1401,علمی پژوهشی
چکیده
تحقیق پیش رو با هدف بررسی قواعد بنیادین در حکمت متعالیه در پاسخ به این پرسش شکل می‌گیرد که سازوکار انکشاف قواعد بنیادین در حکمت متعالیه چگونه است؟ پاسخ به این پرسش مستلزم توجه به دو بخش هستی‌شناسی قواعد بنیادین و روش‌شناسی اکتشاف قواعد بنیادین در فضای حکمت متعالیه است. هستی‌شناسی قواعد بنیادین با توجه به مبانی ملاصدرا در سه بخش هستی‌شناسی، نفسشناسی و معرفت‌شناسی در بخش حق‌های تکوینی قرار دارد که با وجود صاحب حق تحقق می‌یابد و نیازی به جعل مستقل از وجود صاحب حق ندارد. بخش دوم یعنی روش‌شناسی اکتشاف قواعد بنیادین بر اساس مراجعه به آفرینش است که این حق را خالق در آغاز تولد برای موجودات قرار داده است. به این اساس می‌توان به قواعد بنیادین در سه بخش حقوق طبیعی، حقوق غریزی و حقوق فطری با ملاحظه حکم عقل عملی که می‌گوید «به اقتضای ذاتت عمل کن» دسترسی پیدا کرد. حقوق طبیعی حق‌هایی است که بر اساس نفس نباتی شکل می‌گیرد که می‌توان به حق حیات نباتی، حق تغذیه، حق رشد و حق ازدواج اشاره کرد. حقوق غریزی با ملاحظه نفس حیوانی به دست می‌آید که می‌توان به حق حیات حیوانی، سودگرایی و دفاع اشاره کرد و درنهایت حقوق فطری برآمده از نفس انسانی است که حق حیات انسانی و حق عبادت بندگی پاره‌ای از آنهاست.