چکیده

معرفت شناسی از جمله علومی است که به یک معنا به اموری می پردازد که روشن، بدیهی و غیر قابل انکار است، لذا غیرضروری به نظر می رسد. به همین دلیل تا زمان مرحوم علامه طباطبایی دغدغه اصلی فیلسوفان مسلمان نبوده و مباحث آن به طور پراکنده در فلسفه مطرح می شده است. ولی با نگاهی دیگر، پاسخی است به شبهات علوم پایه و مبنایی بشر به گونه ای که اگر شبهات مربوط پاسخ داده نشود، زمینه شکاکیت و نسبیت فراهم می گردد؛ به این دلیل علمی است ضروری، اساسی و ریشه ای. مباحث معرفت شناسی بدون عنوان و تحت عناوین دیگر، از زمان کندی و فارابی در فلسفه اسلامی مطرح بوده است و مطالب ارزشمندی نیز از طرف فلاسفه مسلمان در این باب به جای مانده که می توان با آن ها یک معرفت شناسی منسجم و محکم را پایه ریزی کرد، چنانچه مرحوم، شهید مطهری و دیگز بزرگان همین کار را انجام داده اند. در زمان مرحوم علامه، به لحاظ وجود شبهات فراوان معرفت شناسی و تأثیر آن ها در حوزه های دیگر معرفتی، ایشان و شهید مطهری به طور منظم و با عناوین مشخصی بدین علم انسجام بخشیدند و مطالب پراکنده فیلسوفان را به طور یک جا مطرح کردند. این کار توسط دیگران ادامه پیدا کرد و اگرچه اکنون با حجم فراوانی از مباحث مربوط به معرفت شناسی مواجه هستیم. ولی هنوز این علم، نیازمند تکمیل، تبیین و تفصیل است. کتاب پیشینه و پیرنگ معرفت شناسی اسلامی نگاهی است تحلیلی به معرفت شناسی؛ یعنی تتبعی در باب مسائل آن، تجزیه، تحلیل، نقد و بررسی و در مواردی ارائه نظریه خاصی، جهت برداشتن قدمی دراین مسیر حساس و سرنوشت ساز به منظور پاسخ گویی به شبهاتی که جنبه اساسی و مبنایی دارند.

استاد

• حسن معلمی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام