چکیده

نویسنده هدف از نگاشتن این اثر را تمرکز بر دیدگاه‌ها و نظریه‌های برخی از اندیشمندان در عرصۀ عدالت اجتماعی عنوان نموده است. این اثر ضمن انعکاس نظریه‌های مختلف در باب عدالت اجتماعی برخی از زوایای این دیدگاه‌ها را آشکار نموده و به ارزیابی میزان موفقیت آنان در حل مسائل این بحث می‌پردازد. روند بخش‌های مختلف این کتاب به این صورت است که قبل از بیان نظریه‌ها به ارزیابی و نقد آن‌ها پرداخته است. این کتاب در شش فصل تالیف شده است که فصل ابتدایی آن به بررسی ابعاد و مسائل عدالت پژوهی اختصاص دارد. در این فصل ابتدا نویسنده مختصری از جایگاه بحث عدالت در میان علوم انسانی را تبیین می‌کند، سپس مهم‌ترین مباحث عدالت‌پژوهی را در چهار محور اصلی مفهوم‌شناسی عدالت، بعد اخلاقی و ارزش عدالت، بعد معرفت‌شناختی عدالت پژوهشی و جانب هنجاری عدالت طبقه‌بندی می‌کند و به بیان جزئیاتی از هر محور می‌پردازد. فصل دوم کتاب با عنوان «عدالت در اندیشۀ فیلسوفان کلاسیک» به آرای برخی از فیلسوفان برجسته کلاسیک در زمینهٔ عدالت اشاره دارد. در این فصل ضمن آوردن نظریه‌های عدالت ارسطو، افلاطون و فارابی نقدهای وارد شده بر این نظریات از جمله نقد پوپر بر نظریهٔ عدالت افلاطون آورده شده است. در فصل بعدی نویسنده به تقابل تجربه‌گرایی در برابر عقل‌گرایی می‌پردازد و نظریهٔ عدالت دیوید هیوم، به عنوان سمبل تجربه‌گرایی فیلسوفان عصر روشنگری و نظریهٔ عدالت امانوئل کانت به مثابه مظهر عقل‌گرایی دوران روشنگری و عصر مدرن آورده شده است. در قسمت پایانی این فصل ضمن نقد و ارزیابی نظریهٔ عدالت کانت، به سهم نظریات کانت در نظریهٔ عدالت جان رالز نیز اشاره شده است. در فصل چهارم به تحلیل نظریه‌ٔ عدالت جان رالز پرداخته می‌شود. از آنجا که نظریات و نقدهای بسیاری از نظریه‌پردازان عدالت معاصر ناظر به آرای جان رالز است و برخی از اندیشمندان دیدگاه‌های خود را در تکمیل یا رد این اندیشه مطرح کرده‌اند، نویسنده یک قسمت از کتاب را به شرح و بسط نظریۀ عدالت رالز اختصاص می‌دهد. «اختیارگرایی و مقوله عدالت اجتماعی» عنوان فصل بعدی کتاب است که به بررسی وضعیت عدالت اجتماعی در نظریات لیبرال‌های معاصر می‌پردازد. در این فصل نظریات رابرت نوزیک و فردریش هایک به عنوان اندیشمندانی که به گونه‌ای وفادار به لیبرالیسم کلاسیک هستند و از آنان با عنوان اختیارگران یا آزادی‌خواهان (Libertarians) یاد می‌شود، بررسی می‌شود. نسبت نظریات عدالت نوزیک با آرای هایک و رالز نیز در انتهای فصل آورده شده است. در فصل پایانی کتاب به نقد و بررسی آرای جامعه‌گرایان در باب عدالت اجتماعی پرداخته می‌شود. معرفی و بحث در مورد آرا و نظریات والزر و مک‌اینتایر به عنوان اندیشمندانی که بیش از سایر جامعه‌گرایان به بحث عدالت اجتماعی توجه کرده‌اند، در این فصل آورده شده است.

استاد

• احمد واعظی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی