چکیده

آنچه که امروزه مسأله نفس و بدن (Mind – Body Problem) خوانده مي‌شود، نه مسأله واحد بلکه مجموعه‌اي از مسائل است. محوري‌ترين اين مسائل عبارت است از دو مسأله «چيستي نفس و بدن» و «رابطه علي ميان نفس و بدن». موضوع اصلي اين اثر توضيح پاسخ‌هاي ملاصدرا و دکارت به اين دو پرسش اساسي است. از ديد دکارت ذهن به نحو بنيادين (Fundamentally) و غير قابل فروکاهش (Irreducible) غير مادي و غير جسماني است و بدن نيز به نحو بنيادين و غير قابل فروکاهش مادي و جسماني است. اين ديدگاه را امروزه با عنوان دوگانه انگاري (Dualism) مي‌شناسيم. دوگانه‌انگاري دکارتي روايت خاصي از دوگانه‌انگاري است که دو شاخصه مهم دارد: نخست اينکه ذهن، جوهر (Substance) و نه مجموعه‌اي از ويژگي‌ها (Properties) است و دوم اينکه جوهر مادي بدن و جوهر غيرمادي ذهن رابطه علي (Causal) دارند. ملاصدرا ـ که هم‌عصر دکارت بود ـ همچون وي بدن را جوهري مادي مي‌دانست، اما برخلاف او برآن بود که آغاز و انجام جوهر نفس متفاوت است. از نظر وي نفس در آغاز، جوهري مادي و جسماني و در نهايت جوهري مجرد و غيرمادي است. ديدگاه صدرا درباره رابطه علي نفس و بدن با ديدگاه دکارت مشابهت دارد.

استاد

• سیدعلی طالقانی

  استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام (شعبه اصفهان)