چکیده

روش‌شناسی اجتماعی از منظر قرآن، گونه‌ای از روش شناسی مبتنی بر مبا‌نی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی است؛ این کتاب از سوی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام تهیه شده و مؤسسه بوستان کتاب قم آن را به چاپ رسانده است. شناخت و روش شناخت اجتماعی، از موضوعات مهم و اساسی در حوزه علوم اجتماعی است که در دوره‌های مختلف تاریخی، از گذشته تاکنون، رویکردهای مختلفی به آن وجود داشته است؛ روش شناسی بنیادین، گونه‌ای از روش‌شناسی است که در مقابل روش‌شناسی کاربردی قرا دارد. در علوم اجتماعی با سه روش بنیادین پوزیتوسیم، تفهمی و رئالیسم انتقادی سروکار داریم؛ هر یک از این روش‌ها از مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناسی و معرفت شناختی خاص خویش بهره گرفته و در مقابل یکدیگر قرار دارند، قرآن نیز، که محور اصلی در این رساله است به واسطه برخورداری از مبادی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی ویژه خویش، از روش بنیادین «رئالیسم توحیدی» بهره می‌گیرد. ویژگی‌های خاص اندیشه قرآن، روش‌شناختی قرآنی را از مکاتب روش‌شناختی مدرن متمایز می‌سازد؛ قرآن هستی را دارای دو بعد مادی و معنوی دانسته و آن را یکپارچه و با محوریت خداوند حکیم تصور می‌کند، هم‌چنین به انسان نگاهی خاص و ارزشمند دارد و کمال نهایی وی را در میزان قرب الهی می داند. این ویژگی ممتاز روش‌شناسی قرآن است که روش روش‌های سکولار فاقد آن است؛ افزون بر این روش‌شناسی قرآن به سبب بهره‌گیری از ابزار وحی، قابلیت‌های افزون‌تری از جمله قابلیت فهم و درک عمیق‌تر و دست‌یابی به ضرورت‌های بیشتر در واقعیت اجتماعی نسبت به روش‌های مدرن داراست. کتاب روش شنا‌سی اجتماعی درقالب سه فصل موضوع روش‌شناسی اجتماعی را بررسی می‌کند؛ در فصل نخست؛ «کلیات» به طرح موضوع اصلی رساله و منطق کار در آن، هم‌چنین اهداف و فواید علمی رساله می‌پردازد و در نهایت به مفاهیم و نیز ساختار رساله اشاره می‌کند. در فصل دوم؛ «روش شناخت اجتماعی در جامعه‌شناسی»؛ پس از بحث نظری در مورد روش شناخت، مبانی منطقی و نیز رویکردهای اجتماعی به معرفی روش‌های موجود در علوم اجتماعی، مبانی و رویکردهای آن می‌پردازد، در این فصل پس از استخراج روش شناخت اجتماعی قرآن، به مقایسه و تحلیل روش اجتماعی مدرن و روش قرآن پرداخته شده است. فصل سوم؛ «روش شناخت اجتماعی در قرآن»؛ این فصل از دو بخش تشکیل می‌شود، در بخش اول به مبنای هستی شناسی و معرفت شناختی اسلام پرداخته و در بخش دوم به بررسی روش شناخت اجتماعی قرآن و رویکردهای اجتماعی موجود در آن می‌پردازد و در پایان به تحلیل و مقایسه روش‌های غربی و روش شناخت در قرآن اشاره می‌کند.

دانش آموخته

• فاطمه امین پور