اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
درآمدی بر مبانی و فرایند شکل‌گیری مدرنیته
1389,
چکیده
در این پژوهش به بررسی اجمالی و چگونگی شکل گیری مدرنیته در غرب برای ایجاد درک صحیح از این تمدن پرداخته است. نویسنده که یکی از پژوهشگران و اعضای هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی است، سعی دارد ضمن بیان مبانی مدرنیته، به معرفی غرب و اصول فکری و اعتقادی حاکم بر آن بپردازد و تعارض فرهنگی بوجود آمده در عصر حاضر را تبیین نماید و برخورد فرهنگی موجود بین فرهنگ اسلامی و فرهنگ تجدد را شرح کند. هدف مهم تر نگارنده آن است که تهدیدات فرهنگی که از ناحیه فرهنگ غرب، فرهنگ اصیل و ناب اسلامی را هدف قرار داده است مورد شناسایی قرار دهد تا به دفاع از فرهنگ خود بپردازد. و عناصر مشترک و متمایز فرهنگ خودی از فرهنگ مهاجم نیز شناخته شود. بر این اساس، وی ابتدا تعریفی از واژه های مدرن، مدرنیته یا تجدد، مدرنیسم (تجددگرایی) و مدرنیزاسیون (متجددّ شدن) ارائه کرده است و سپس یکی از مبانی مهم مدرنیته غرب یعنی سکولاریسم و سکولاریزاسیون و نسبت بین آن و مدرنیسم را مورد بحث و بررسی قرارداده است. وی در ادامه، عوامل گرایش به تفکرات سکولاریستی در جهان غرب را بررسی می کند و ریشه آن را در نوع جهان بینی مسیحیت در دوران قرون وسطی و ویژگی های این جهان بینی مبنی بر عدم دخالت دین مسیحیت در امور دنیوی و تکیه آن بر امور معنوی مانند خدا محوری و آخرت گرایی جستجو کرده است. از دیدگاه نگارنده، تفکر دینی در حوزه های نظری و عملی تفکرات کلیسا مانند: مسایل مربوط به حکومت و سیاست، مسأله شناخت، نگاه غایی به طبیعت، تأکید بر نظام اخلاقی جهان، هدف معنوی از شناخت، اقتدار طلبی و ولایت پذیری را دارای ایرادات اساسی ارزیابی کرده و این تفکر که تمامی رویدادهای علمی و تحقیقاتی بشر در عرصه طبیعت وعلوم تجربی باید منطبق بر دیدگاه های ارایه شده از سوی کلیسا باشد را عامل اصلی پیدایش تفکرات سکولاریستی در غرب به ویژه در دوران رنسانس علمی و صنعتی دانسته است. وی به سایر عوامل سکولاریسم یعنی عامل اجتماعی، اقتصادی، عوامل فرهنگی و ادبی، عوامل دینی، فکری و معرفتی اشاره کرده و از منظری معرفت شناسی به تبیین ابعاد سکولاریسم پرداخته است و قدسی دانستن معرفت در تفکرات مسیحیت در دوران قرون وسطی را منجر به قدسی دانستن معرفت دینی و بتدریج قدسی دانستن کلیسا و آموزه های مسیحیت می داند که این امر باعث شد به تدریج امور دنیوی بشر از ساحت دینی خارج شود. وی در ادامه به خصوصیات جامعه سکولار که اصلی ترین مشخصه جوامع مدرن امروزی است اشاره و نسبت بین دولت و جامعه سکولار، جامعه و اجتماع در نظام سکولار، پیامدهای سکولاریزاسیون و نسبت بین سکولاریسم و لائیسیم را بررسی نموده است.