اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
تحولات حوزه علمیهی قم: پس از پیروزی انقلاب اسلامی
1384,
چکیده
از آغاز پیدایش حوزه های علمیهی دینی در ایران تا به امروز، این مراکز علمی و فرهنگی سهم قابل توجه ی در شکلگیری و نهادینه کردن تحولات اجتماعی داشتهاند. اوج این تأثیرگذاری فرهنگی را در سالیان آغاز نهضت امام خمینی تا پیروزی انقلاب اسلامی میتوان به روشنی احساس کرد. نخبگان و اندیشمندان حوزه های علمیه، بویژه حوزهی علمیهی قم با تلفیق علوم و معارف اسلامی با دانش روز به خصوص در حیطه ی علوم انسانی، منشأ تأثیرات فراوانی در جامعه ی ایرانی شدند. عرضه ی فرهنگ ناب اسلامی از سوی حوزه ی علمیه که برپایی نظام اسلامی را در برنامه ها و فعالیت های خالصانه و تلاشگرانه ی خود داشت، با پیروی فداکارانه ی تودههای مردم روبه رو شد. رهبری بی نظیر امام خمینی در مدیریت این رویکرد سیاسی و مجموعه ی عوامل ذکر شده، انقلاب شکوهمند اسلامی را در میان تعجب جهانیان و نیروهای سیاسی غیراسلامی داخلی، خلق کرد. البته بحث درباره ی نقش حوزه های علمیه در توسعه و فرهنگ سیاسی کشور از مباحث مهمی می باشد که نیازمند تحقیقات وسیع در این قلمروست؛ اما آنچه در پژوهش حاضر قابل تأمل است، تطبیق شرایط حوزهی علمیه ی قم با شرایط سیاسی و اجتماعی عصر روشنگری نهضت امام خمینی است که توانست با توجه به نیاز زمان، از زبانی متناسب با زمان استفاده کند. به یقین، قرارگرفتن در شرایط ایده آل، مستلزم برخورداری از پشتوانه ی محکم ساختاری و اداری است، اما در وضعیت کنونی و در مرحله ی گذار که انقلاب اسلامی عهده دار رسالتی عظیم و جهانی است، این سؤال پیش آمده که حوزه های علمیه، به خصوص حوزه ی علمیه ی قم تا چه اندازه خود را با وضعیت کنونی سازگار نموده است؟ آیا تحولات پیش آمده در حوزه ی علمیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی عمل کرد حوزه را بهبود بخشیده است؟ کتاب حاضر، فرایند و روند بهینه سازی شرایط ساختاری، اداری، آموزشی و پژوهشی را تشریح کرده است تا شاهد تطبیق شرایط کلی حوزه و میزان تأثیرگذاری آن بر تحولات کنونی و آیندهی جامعه ی اسلامی باشیم. آیا توسعهی نهادهای آموزشی و پژوهشی این امکان را برای حوزه ایجاد کرده تا با توان و قدرت بیشتری در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی حضور داشته باشد یا اینکه بی هدف و صرفاً به منظور ایجاد تغییرات، اقدام کرده است؟ در هر صورت این تغییرات باید به منظور هماهنگی زیرمجموعه های مختلف با سیاست کلی حوزه ی عملیه ایجاد شود. چنین برنامهریزی معمولاً معطوف به مدیریت معقول و کارآمد است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در راستای تحقق اهداف انقلابی و علمی خود، ضمن قراردادن موضوع تحولات حوزه ی علمیه ی قم پس از پیروزی انقلاب، در کارهای پژوهشی خود، امیدوار است با فراهم آوردن کتاب فوق، گام دیگری در پیشبرد اهداف خویش برداشته باشد.