بیان مساله

بيان مسأله (تشريح ابعاد و حدود و معرفي دقيق آن، بيان جنبه‌هاي مورد توجه در پژوهش حاضر) در پژوهش حاضر سعي خواهد شد؛ زمينه‌هاي سياسي و اجتماعي ظهور تفسيرهاي سياسي از قرآن و ماهيت اين نوع از تفاسير و نتايج وپيامدهاي سياسي - اجتماعي چنين تفسيرهايي از قرآن مورد واکاوي…...

بيان مسأله (تشريح ابعاد و حدود و معرفي دقيق آن، بيان جنبه‌هاي مورد توجه در پژوهش حاضر) در پژوهش حاضر سعي خواهد شد؛ زمينه‌هاي سياسي و اجتماعي ظهور تفسيرهاي سياسي از قرآن و ماهيت اين نوع از تفاسير و نتايج وپيامدهاي سياسي - اجتماعي چنين تفسيرهايي از قرآن مورد واکاوي و تجزيه و تحليل قرار گيرد. بر اساس نظريه‌ تعاملی استيوارت هيوز هر انديشه‌اي که توليد مي شود لزوماً متأثر از شرايط اجتماعي وسياسي مي باشد، اما انديشه هاي خلق شده منفعل نيستند بلکه با گذشت زمان در جامعه تاثير مي گذارندو موجب دگرگوني‌هاي مهم در اجتماع مي گردند. در ايران معاصر نيز شرايط اجتماعي و سياسي از جمله شکست طرح روشنفکران غير مذهبي در انقلاب مشروطه و تجدد رضاخاني وشيوع بدعت ها وخرافات، زمينه‌هاي بازگشت به قرآن را فراهم نمود اما بازگشت به قرآن اين بار، ويژگي‌هاي منحصر به فردي داشت از جمله تغيير تفسيرها از تفسيرهاي جز به جزء به تفسيرهاي موضوعي و تفسير موضوعي هم به اين دليل شکل گرفت که متفکران معضلات و مشکلات جامعه مسلمان ايراني را دسته بندي کرده و به قرآن ارائه مي کردند و از قرآن براي زندگي امروزين راهکار مي‌گرفتند، تفسيرهاي موضوعي علاوه بر احکام فردي بدنبال طرح‌هاي کلان اجتماعي بودند.متفکران در ايران معاصر در يک امر مشترک بودند آن مراجعه به قرآن و ارائه تفسيرهاي اجتماعي- سياسي از آن بود. لازم به ذکر است اين وضعيت تحت تاثير مدرنيته بوجود آمده بود و جريانهاي مختلف فکري با پيش فرض ها و اهداف متفاوت به تفسير قرآن پرداختند، در نتيجه مي توان متفکران و جريانهاي مهم قرآن گرايان را در ايران معاصر به سه جريان مهم فکري تقسيم کرد. جريان اوّل به روشنفکری چپ- اسلامی معروفند و مفاهيم محوري آنها عدالت، برابري، مبارزه با سرمايه داري، انقلاب، ظلم ستيزي، شوری و غيره مي باشد. علي شريعتي، سازمان مجاهدين، گروه فرقان و آرمان مستضعفين از مهم ترين گروههاي چپ گرايي اسلامي محسوب مي شوند. جريان دوم؛ به روشنفکری لیبرال – اسلامی معروف هستند که سعي مي‌کردند با ادبيات راست به قرآن پژوهي بپردازند مفاهيم مورد تاکيد اين جريان، شوري، مشورت، دموکراسی، نفي استبداد، حقوق شهروندي، مردم سالاري، اقليت و اکثريت، آزادي و غيره مي باشد. شخصيت محوري آنها مهدي بازرگان بوده است. جريان سوم؛ جريان روحانيت- نوانديش مي باشد، از جمله شخصيت هاي محوري شريعت سنگلجي، سيد اسدالله خرقاني، علامه طباطبائي، مرحوم طالقاني و شهيد مطهري بودند سعي مي کردند بامعيارهاي رایج در حوزه‌های علمیه فاصله زيادي نداشته و با توجه به نيازهاي جامعه معاصر تفسيرهاي روزآمد ارائه كنند. آنچه که در تفسير روز آمد مهم است، تبيين ديدگاههاي قرآن نسبت به تحولات و دگرگوني‌هاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي است. در اين صورت است که نيازهاي عصر و ارزش‌ها و بايدها و نبايدها جامعه کنوني اسلامي در سايه بيانات قرآني روشن مي‌گردد، موضوعاتي چون آزادي، حق انتخاب، جايگاه شورا در تشکيلات حکومتي، حقوق متقابل دولت و مردم، روابط فرد و جامعه، روابط افراد و خانواده بر اساس فرهنگ جديد تبيين مي‌گردد. در پژوهش حاضر سعي مي شود زمينه‌هاي شکل گيري چنين جريانهاي تفسيري و ماهيت اين تفاسير مورد واکاوي قرار گيرد.