چکیده

ایالات‌متحده آمریکا با پدیدار شدن خسارات اقتصادی و صدمه به اعتبار بین‌المللی‌اش پس از حمله به عراق، از افرادی چون جوزف نای برای اصلاح سیاست خارجی خود بهره گرفت. بنابراین از دوران اوباما تغییری اساسی در رویکردهای سیاست خارجی آمریکا به وجود آمد تا ضمن استفاده از ابزارهای قدرت سخت، ظرفیت‌های قدرت نرم آمریکا نیز در نظر گرفته شود. ازآن‌پس این رویکرد با استفاده ترکیبی از انواع قدرت به‌عنوان قدرت هوشمند شهرت یافت. مسئله پژوهش این است که آیا سیاست خارجی ایران نیز می‌تواند با پیچیده شدن مسائل جهانی در عرصه‌های خارجی، از قدرت هوشمند برای کارآمدی خود و رفع چالش‌های جاری‌اش استفاده کند؟ فلذا این پژوهش با درک صحیح ماهیت قدرت هوشمند، شیوه‌های استفاده از آن را مدل‌سازی کرده و با شناسایی چالش‌های سیاست خارجی ایران در چهار بعد سیاسی، نظامی، فرهنگی و اقتصادی، دستاوردهای پژوهشی کارشناسان را در الگوهای قدرت هوشمند جایگذاری نموده است. این تلاش منجر به آن شد که ضمن کشف رویکردهای هوشمندانه بازیگران رقیب، مدل‌های مناسب قدرت هوشمند ایران در مواجهه کارآمد با چالش‌های چهارگانه سیاست خارجی روشن گردد. از یافته‌های پژوهش کشف ۲۴ نوع ابزار و طرح ۶ مدل اجرایی برای استفاده از قدرت هوشمند متناسب با چالش‌های اختصاصی جمهوری اسلامی است؛ که به‌طور دقیق وظیفه اجرایی دستگاه‌ها را مشخص و قدرت ناوبری هوشمند ظرفیت‌های موجود را ایجاد می‌کند. در پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده‌شده و برخی جداول نیز بر اساس تحلیل مضمونی استرلینگ تهیه گردیده است. منابع آن بر اساس یافته‌های مقالات پژوهشی و کتب مرتبط با موضوع است. نتیجه آنکه قدرت هوشمند با ایجاد بینشی عمیق نسبت به ریشه‌های بنیادین مسائل، آثار متعدد و روابط پیچیده پدیده‌ها، ارائه ابزارها و الگوهای متناسب در مواجهه با چالش‌ها و تعیین میزان اهمیت و اولویت استفاده از هرکدام، به کارآمدی سیاست خارجی ایران و هوشمند سازی تصمیمات اجرایی کشور کمک خواهد کرد.

دانش آموخته

• محمد جلیلی

استاد راهنما

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام