از آنجایی كه دغدغه بشر در طول اعصار دستیابی به اصیلترین و نابترین معارف بوده است تا بتواند تیشه بر ریشه همه جهالت ها بزند و خود را از بند اسارت جهالت برهاند. این پایان نامه بر آن است تا بتواند راهی را برای دستیابی بشر به ادراكاتی مصون از خطا معرفی نماید. از آنجایی كه در روایات معصومین و آیات قرآن كریم در مورد تأثیر فضایل و رذایل اخلاقی بر شناخت و ادراك، اشاراتی به صورت مستقیم و غیر مستقیم وارد شده است این تحقیق بر آن است كه این نقش و تأثیرگذاری را در این پژوهش بررسی نماید. برخی قائلند كه گناه حجابی بر دیدگان انسان ایجاد میكند كه مانع از دید صحیح میشود و یا اصلاً دیده را كور كرده و آدمی را از دیدن بسیاری از حقایق بازمیدارد. آیا این ادّعا صحیح میباشد؟ آیا گناه میتواند در نوع نگاه و نگرش انسان و بالطبع ادراك آدمی اثر بگذارد؟ آیا آدمی میتواند با رعایت تقوا به مدارجی دست یابد كه دیگران از آن محرومند؟ بر فرض جواب مثبت به این تأثیرگذاری، آیا میتوان دیگران را هم نسبت به این تأثیرگذاری متقاعد نمود؟ یا دست كم به تأمّلی جدی در این مسئله وادار كرد؟ آیا در بررسی علل و عوامل اُفت تحصیلی دانشجویان و طلاب و محصّلین میتوان عواملی همچون، گناه و یا رذایل اخلاقی را به عنوان یكی از فاكتوریهای تأثیرگذار در این امر به حساب آورد؟ آنچه كه از آیات و روایات استفاده میشود این است كه نافرمانی از خداوند و گناه كه حركت در خلاف مسیر كلّ نظام هستی میباشد باعث دگرگونی در عقل و خرد و حسّ تشخیص آدمی میگردد. در حقیقت دگرگونی و ناموزونی حسّ تشخیص و ادراك آدمی، معلول بیماری خاصّی است كه همانند بیماریهای جسمی بر مزاج و یا روح انسان مسلّط میگردد. گرایش به گناه، نوعی بیماری روانی محسوب میشود كه در روح آدمی اثر منفی گذاشته و باعث دگرگونی در نحوه اندیشه او و اعوجاج در دستگاه ادراك میگردد. از منظر قرآن و روایات در اثر تكرار گناه آدمی به حالت خاصی میرسد كه دیگر زشتیها را نمیبیند و آن را امری طبیعی قلمداد میكند و آرام و آرام فاعل گناه خود به شكل گناه درمیآید. و بر اثر آن بر قلب و گوش او مهر میخورد و پردهای در برابر دیدگانش آویخته میگردد و از فهمیدن حقایق و شنیدن نصایح، محروم میماند. ﴿خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ عَلى سَمْعِهِمْ وَ عَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَه...﴾ . با انجام رذایل، زمینه سقوط آدمی فراهم گشته و در اندیشه او شبهه و زمینه كجفهمی و اعوجاج در بینش ایجاد میشود. و بر عكس؛ با فضیلتمندی زمینه ارتقاء فهم و ایجاد بصیرت فراهم گشته و وسعت دید او زیاد میگردد. کلید واژه: ادراک، معرفت ـ فضائل ـ رذائل ـ قرآن ـ روایت
عضو هیات علمی و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه مفید
استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام