چکیده

تجربه نظام جمهوری اسلامی ایران که برای اول بار وظیفه‌ای سنگین را بر دوش فقه سیاسی شیعه نهاد، این دانش را بیش از هر زمان دیگر با حوزه‌های فکری درگیر کرد و آن را وارد قلمروهایی مانند اجرای احکام دینی در قالب نظام جمهوری اسلامی و قانون‌گذاری و... نمود. فقه سیاسی شیعه در رویارویی با چالش‌های جدید نمی‌توانست بدون واکنش از کنار اقتضائات دوران جدید گذر کند و چون در ساختار درونی آن ساز و کار‌های تحول و پویایی وجود داشت، توانست در کشاکش با نظریه‌های رقیب و با استفاده از ظرفیت‌های تحول همانند عقل به پویایی خود ادامه داده و حرکتی رو به تکامل را تجربه کند. فقه سیاسی شیعه در پرتو عقل در دوران جمهوری اسلامی ایران توانست گنجایش نظریه‌پردازی و نظام‌سازی را ایجاد کرده و برای اجرایی کردن برنامه‌های دینی و ایجاد زندگی مطلوب، نظام مردم‌سالاری دینی را با شاخص‌ها و بنیاد‌های بومی طراحی و اجرا کند و این امر در این نوشته با تبیین زوایایی از نقش عقل در تحول فقه سیاسی شیعه در دوران جمهوری اسلامی ایران، دنبال خواهد شد. و اشاره می‌شود که عقل در این دوران توانست به عنوان مؤسس و هم به عنوان ابزار در تداوم و کارآمدی مردم‌سالاری دینی نقش داشته و موجب تحول و بسط فقه سیاسی شیعه در دوران جمهوری اسلامی ایران گردد. کلمات کلیدی: عقل، تحول، فقه سیاسی، نظام مردم‌سالاری دینی.

دانش آموخته

• محرم بیابانی

استاد راهنما

• سیف الله صرامی

  مدیر و عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام