پایان نامه ی حاضر تحت عنوان نقش روشنفکران اسلام گرا و غرب گرا در تجدد گرایی و لائیسیسم ترکیه در سه دهه ی اول قرن بیستم بر آن است تا هر یک از نحله های فکری اسلام گرا و غرب گرا را در بستر تحولات سه دهه قرن بیستم ، مورد بررسی قرار داده و عملکرد هر یک و تقابلات و تعاملات ایشان با گروه های دیگر و تحولات و بحران های ناشی ازآنها را مورد بررسی قرار دهد. نوشتار حاضر از آن جا که با دیدی گفتمانی به این دو دسته ی روشنفکری می نگرد و با توجه به بستر اجتماعی فعالیت این دو گروه با پیشینه ای که در بخش مقدماتی از این دو به دست می-دهد، سعی بر آن دارد گفتمان های اسلام گرا و غرب گرا را با توجه به متون و اسناد موجود از هر یک و شرایط فعالیت ایشان سنجیده و نقش ایشان را در وقایع عثمانی با دیدگاه و منظر تحلیل گفتمانی معین نماید و از این طریق به تحولات ناشی از عملکرد ایشان و میزان سهم ایشان در این تحولات و علل و عوامل آن بپردازد. در نتیجه ی بررسی عملکرد این دو گروه این نتیجه به دست می آید که هر یک از این دو گفتمان با توجه به تقابلات و تعاملاتشان با گروه دیگر و شرایط اجتماعی و زمانی آن دوره و با برجسته سازی نقاط قوت خویش و نقاط ضعف گروه مقابل و به حاشیه رانی نقاط قوت طرف مقابل و نقاط ضعف خویش در نهایت با ایجاد تناقضات که نتیجه این نوع عملکردشان بود و با توجه به معادلات موجود آن زمان در مورد قدرت و دانش در نهایت باعث ایجاد گفتمانی شوند تحت عنوان لائیسم که نه تنها رنگ و صبغه ی هیچ یک از ایشان را نداشت، ذاتاً با هدف اصلی هر دو متضاد بود. در آخر باید ذکر کرد که گفتمان لائیسم هم که زاده ی تناقضات روشنفکری اسلام گرا و غرب گراست، خود نیز دچار تناقضات درونی است که با توجه به معادلات اجتماعی و فرهنگی جامعه ی ترکیه و تقابل با گروه ها و گفتمان های دیگر رو به ضعف نهاده و مادر ترکیه ی کنونی از آن جا که لائیسم بستر مناسبی از لحاظ فرهنگی و اجتماعی و تاریخی در ترکیه ندارد شاهد شکل گیری گفتمان های متضاد لائیسم یعنی اسلام گرا و دین مدار می باشیم. واژگان کلیدی: روشنفکران اسلام گرا، روشنفکران غرب گرا، تجددگرایی، سنت گرایی سنّت، تجدد، لائیسیسم.
دكتر ولی از محققان كتب تاریخی و ادبی تركیه و منطقه قفقاز است كه آثاری چون " ادیا جهان باستان گ (سه جلد) تاریخ عثمانی، نگاهی به روند نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در تركیه، قفقاز و سیاست امپراتوری عثمانی و ده ها مقاله و تالیف دیگر را در كارنامه دارد.
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
استاد حوزه و دانشگاه / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی