اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
نقش دین در کارآمدی دولت (نظام جمهوری اسلامی ایران)
1383,کارشناسی ارشد
چکیده
انقلاب اسلامى ايران در بهمن سال 57 متأثر از گفتمان دينى ـ اسلامى حاكم بر جامعه ايران، ايدئولوژى سياسى ـ مذهبى جديدى را جهت ترسيم آيندهاى روشن براى كشور و بشريت بوجود آورده است. عمده تحليلها پيرامون انقلاب اسلامى، اعم از داخلى و خارجى، دينى بودن انقلاب را يا به عنوان تنها عامل و گاهى نيز در كنار ساير عوامل از مهمترين علل انقلاب و پيروزى آن مىدانند. بنابراين مىتوان گفت كه انقلاب ايران تنها انقلابى بود كه دين و خصوصا اسلام با مذهب تشيع، توانست بر زندگى سياسى ـ جتماعى، فرد و دولت تأثير گذاشته و سيستمى جديد بر پايه دين بنا نهد. در پژوهش حاضر به دنبال اين هستيم كه نقش دين را در شكل دادن نظام سياسى پس از انقلاب و خصوصا در هويت سازى دينى مشترك در جامعه كه در واقع يكى از كاركردهاى اساسى همه دولتهاست، بررسى نمائيم. اينكه دين در اين 25 سال چگونه توانست اولاً بافت سياسى نظام جمهورى اسلامى را بوجود آورده و ثانيا به دولت را در ايجاد هويت دينى يارى رساند، مهمترين دغدغه ما در اين پژوهش است. بنابراين، بحث را در دو بخش پى خواهيم گرفت. در بخش اول، به چارچوب نظرى بحث پرداختهايم. در فصل اول، مفاهيم را مورد مداقّه قرار مىدهيم. يعنى اينكه دين چيست؟ و چه تعريف كاركردى از دين مىتوان ارائه داد كه بتوان آن را در جامعه عملياتى نمود. دولت نيز مفهوم ديگرى بود كه مورد توجه ما قرار گرفت و به تعاريف آن پرداختيم. هويت و عوامل ايجاد هويت و همچنين بحران هويت نيز مورد كالبدشكافى قرار گرفت. در فصل دوم به كاركردهاى دين، دولت و ارتباط ميان دين و دولت پرداختيم. و از كاركردهاى دين است كه به انسانها، جامعه و دولت، حركت، پويايى و انسجام مىبخشد. دولت نيز در همه اعصار داراى كاركردهايى بوده است. اما نكته مهم ارتباط ميان اين كاركردها است. يعنى با بررسى بيشتر بدست مىآيد كه بين كاركرد دين و دولت نوعى هماهنگى و يگانگى وجود دارد. در بخش دوم به دين و دولت در نظام جمهورى اسلامى پرداختهايم. فصل اول را به موضوع دين و نقش آن در ساخت نظام سياسى ايران اختصاص دادهايم و تقرير نموديم كه چگونه پايه اوليه نظام يعنى قانون اساسى جمهورى اسلامى متأثر از دين و نهاد دينى بوده است. همچنين در ادامه به مبانى هويت سازى در قانون اساسى ايران اشاره كرديم و برخى از مهمترين وظايف قانونى دولت در اين باب را بررسى نموديم. در فصل ديگر به هويتسازى سياستهاى كلان دولت و نظام جمهورى اشاره كرديم و به بررسى برنامههاى فرهنگى ـ دينى چهارساله اول، دوم، سوم و چهارم پرداختيم. نهادهاى هويتساز، فصل سوم اين بخش است كه به برخى از مهمترين نهادهاى هويتساز رسمى نظام جمهورى اسلامى پرداختيم. مهمترين بحث را در بررسى كارآمدى دولت آورديم كه به نتيجه اعمال انجام شده دولت و نظام در زمينه امور فرهنگى و ميزان هويت دينى مردم اشاره دارد و در نهايت نيز به جمعبندى و نتيجهگيرى اشاره كرده ايم.
دانش آموخته
استاد راهنما
سید رحیم ابوالحسنی
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران
استاد مشاور
داود فیرحی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران