چکیده

مكتب تشیع در ایران پیشینه دیرینه‌ای دارد اما تكمیل و رشد اصلی آن در عصر امام رضا(ع) صورت گرفته است. یاران مخلص امام علی(ع)، موالیان، علویان، داعیان عباسی باعث رشد تشیع در ایران بودند اما به خاطر سیطره مكتب اهل سنت و ارتباط محدود ایرانیان با ائمه اطهار، تشیع با گرایش‌های مختلفی مانند زیدیه، كیسانیه، اسماعیلیه، فطحیه و شیعه عباسی ایجاد شده بود. موضوع این پژوهش بررسی نقش امام رضا(ع) و اعقاب‌شان كه شامل امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و جناب موسی مبرقع و فرزندان‌شان كه تا الان در ایران حضور دارند در گسترش و تعمیق تشیع در ایران می‌باشد كه به اقدامات و عملكرد این عزیزان از سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و علمی گرفته تا روش‌های مختلف نظری و عملی خواهد پرداخت كه نتیجه این روش‌ها، عملكردها و اقدامات و فعالیت‌ها، رشد و تثبیت شیعه اثنی عشری اعتقادی در ایران می‌باشد و ایران به عنوان پایگاه تشیع در جهان به حساب می‌آید. بعد از حضور سه ساله امام رضا(ع) در ایران و اقدامات همه گونه ایشان، تلاش‌های امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و هجرت موسی مبرقع(ع) و فرزندانشان تشیع در نقطه نقطه ایران گسترش پیدا كرده و وسعت جغرافیای تشیع را به دنبال خود داشته است. هجرت امام رضا(ع) و فرزندانش به ایران و اقدامات و فعالیت‌های ایشان از قبولی ولایتعهدی گرفته تا تربیت شاگردان خاص، مناظرات، تشكیل كلاس‌های درس و حوزه علمیه و... موجب شد شیعه زیدی، عباسی و اسماعیلی را به تشیع اثنی عشری و اعتقادی تبدیل نمودند و نتیجه فعالیت‌های ایشان و فرزندان‌شان، آزادی‌های نسبی شیعیان، هجرت سادات و امامزادگان به ایران، تشكیل حوزه‌های علمیه، رشد علمی و فرهنگی دینی، به وجود آمدن فرهنگ رضوی و علوی در ایران فرهنگ مهدوی و انتظار را به دنبال خود داشت. در واقع نتیجه اصلی آمدن امام به ایران و تلاش و فعالیت‌های فرزندان‌شان در ایران تثبیت امامت و به وجود آمدن حرم‌های امام‌زادگان و قدمگاه‌ها و حرم مطهر امام رضا(ع) را به دنبال خود داشت و ایران پایگاه اصلی تشیع در دنیا تبدیل شد. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی – توصیفی و تحلیلی است. منابع استفاده شده در این تحقیق شامل منابع متقدم و متأخر عربی و فارسی اعم از تاریخی، روایی، تفسیری كلامی و غیره است. واژه‌های كلیدی: امام رضا(ع)، تشیع، امامیه، ایران، اعقاب، اعقاب امام رضا(ع).

دانش آموخته

• منیژه مهکی

استاد راهنما

• زهرا روح اللهی امیری

  عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• ناهید طیبی

  مدرس دانشگاه و حوزه علمیه