چکیده

پیرامون تدوین استراتژی‌های امنیتی و نظامی، مؤلفه‌های متعددی وجود دارد که می‌تواند در جهت‌گیری راهبرهای کلان، مورداستفاده قرار بگیرد. رساله حاضر به دنبال بررسی نقش آموزه‌های اسلامی در تدوین استراتژی‌های امنیتی و نظامی با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران، به قلم نگارش درآمده است. در پژوهش حاضر به این نتیجه رسیدیم که آموزه‌های دینی نقش محوری در تدوین استراتژی‌های امنیتی و نظامی دارند. محور پژوهش بر مبنای انسان‌شناسی امنیتی امام خمینی (ره) استوار شد. از منظر ایشان و اعظم فقیهان، دین اسلام دارای ارکان سه‌گانه (اعتقاد، احکام و اخلاق) است. مدعا که ما به دنبال اثباتش بودیم، آن است که در امنیت متعالی نیز ارکان سه‌گانه تکرار می‌شود و نگارنده در این رساله، به ترتیب اصول اعتقادی، احکام فقهی و آموزه‌های اخلاق، را مورد کاوش قرارداد. بر مبنای آموزه‌های اعتقادی، هریک از ابعاد مادی و معنوی امنیت، ریشه در باورهای ایمانی و اعتقادی انسان دارد و در سوی مقابل این کفر و ظلم است که سرمنشأ ناامنی است. در اینجا باور به اصول پنج‌گانه اعتقادی(توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) پشتوانه و ضمانت اجرایی برای امنیت جامعه می‌گردد. در فقه امنیت مهم‌ترین مسائل امنیتی بر مبنای حفظ مصالح خمسه مطرح می‌شود. این مقاصد پنج‌گانهعبارت‌اند از؛ حفظ نفس، حفظ دین، حفظ عقل، حفظ نسب، و حفظ مال.در نگرش فقهی اگر انسان رفتار خود را بر مبنای فرمان‌های الهی تنظیم نماید، صفت مؤمن را به خود می‌گیرد و انسان مؤمن تولیدکننده امنیت است. برمبنای آموزه‌های اخلاقی، اگر انسان رفتار خود را بر مبنای اعتدال در قوای چهارگانه (شهویه، غضبیه، وهمیه و عاقله) تنظیم نماید، صفت «حکیم» را به خود می‌گیرد و انسان «حکیم» تولیدکننده امنیت می‌شود. این حکمت به‌وسیله حاکمیت عقل بر سایر قوا و با پشتوانه دین حاصل می‌شود. درنهایت با مراجعه به اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران، نتیجه گرفته شد که، آموزه‌های دینی، نقش محوری در تدوین استراتژی نظامی و امنیتی دارند. حتی این مهم در سطوح خردتر نظام اسلامی ایران نیز، قابل‌مشاهده است. واژگان کلیدی : فقه سیاسی ، امنیت متعالیه، منابع امنیت در جمهوری اسلامی ایران، مبانی امنیت در اسلام، انسان‌شناسی امنیتی امام خمینی(ره)، مسائل استراتژیک و نظامی ، فقه امنیت.

دانش آموخته

• محمدعلی همدانی

استاد راهنما

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام