اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
نقد و بررسی تنش زدایی در سیاست خارجی دولت خاتمی
کارشناسی ارشد
چکیده
با انتخاب آقای خاتمی بعنوان رئیس جمهور ایران، تنش زدایی در سیاست خارجی دولت خاتمی از اولویت خاصی برخوردار گشت، به گونه ای که محور سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. خاتمی اعلام کرد که این سیاست یک استراتژی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی است نه یک تاکتیک سیاست تنش زدایی، طرح گفتگوی تمدنها و تغییر لحن و ادبیات آقای خاتمی نسبت به غرب و شعارهایی که وی در زمینه تحول در داخل ایران داد، موجب استقبال کشورهای غربی از این سیاست ها شد. گفتگوهای انتقادی که تا آن زمان بین اروپا و ایران برقرار بود، تبدیل به گفتگوهای سازنده و فراگیر گردید و روابط ایران با کشورهای غربی بهبود چشمگیری یافت و حتی تغییر لحن برخی مقامات امریکایی را هم در پی داشت. با توجه به چنین فضایی امید می رفت که تنش ها و مشکلات بین ایران و غرب به سمت حل شدن حرکت کرده و تصاویر جدیدی از سیاست ها و راهبردهای طرفین شکل می گرفت و آن تصویر منفی که غرب از سیاست های ایران داشت به سمت مثبت شدن و اعتماد سازی حرکت کند. در این بین بیشترین نقش را دیپلماسی ایران و اروپا به عهده داشت، مذاکرات مستمر و پیاپی و همچنین سفرهای مکرر مقامات دیپلماتیک دو طرف، نوید این را می داد که فضای تنش آلود بین دو طرف به تدریج کم رنگ خواهد شد، اما علیرغم اینکه در محیط عملیاتی تحولات مثبتی انجام شد، از جمله اینکه اتحادیه اروپا در صدد تنظیم یک قرارداد همکاری تجاری ـ اقتصادی گسترده با ایران بود، ولی در محیط ذهنی ـ روانی تحول و تغییر چندانی صورت نگرفت و تمام تلاش ها منجر به کنترل تنش در کوتاه مدت گردید و اهداف سیاست تنش زدایی تحقق پیدا نکرد. در محیط ذهنی و ادراکی کشورهای غربی بویژه آمریکا، همچنان بی اعتمادی نسبت به سیاست های ایران در حد بالایی وجود داشت و حتی طرح هایی مانند گفتگوی تمدنها علیرغم استقبال جهانی هم نتوانست کمک چندانی در زمینه کاهش این بی اعتمادی انجام دهد. لذا ماهیت و جوهر سیاست خارجی دوجانبه کمتر دستخوش تحول و دگرگونی گردید. علیرغم آنهمه مذاکره و تبادل نظر و رفت و آمدهای سیاسی، روابط دو طرف آنقدر شکننده بود که هرگونه رخداد یا پدیده ای می توانست باعث بروز بحران و تشدید تنش بین طرفین گردد. نمونه بارز آن، مسئله هسته ای ایران بود که به محض مطرح شدن، فضای تنش زدایی در روابط دو طرف را به سمت تشدید تنش حرکت داده و نتایجی که تا آن زمان از سیاست تنش زدایی بدست آمده بود را از بین برده و حرکت به سمت فضای قبل از این سیاست به تدریج آغاز شد.
دانش آموخته
استاد راهنما
محمد ستوده آرانی
دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
استاد مشاور
نجف لک زایی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی