چکیده

بسیاری از نظریات ارائه شده از سوی روشنفکران دینی دارای کج رویها و انحرافات فراوانی از مسیر صحیح دین شناسی است که موجب طرح و بسط شبهات زیادی در عرصه فهم دین گردیده. در این میان آقایان دکتر عبدالکریم سروش و دکتر محمد مجتهد شبستری از برجسته ترین روشنفکران دینی معاصر کشور هستند که آرای چالش برانگیز زیادی را در این عرصه ارائه داده اند. روش صحیح در ارائه نظریات علمی اقتضا می کند صاحبِ نظریه برای هر یک از مدعیات خویش دلیلی ارائه داده و با پاسخگویی به نقدهای وارده از سوی منتقدین از نظریه خویش دفاع کرده و با وارد کردن اشکال به نظریات رقیب ، به تثبیت نظریه خویش بپردازد. متاسفانه در موارد فراوانی شاهد انحراف از این روش صحیح در آثار دین شناسانه این دو روشنفکر دینی معاصر هستیم. باید توجه داشت عدم توجه به این مغالطات و کج روی ها نتیجه ای جز فهمی ناصواب از دین در پی نخواهد داشت. بسیاری از اندیشمندان معاصر در صدد نقد آراء ایشان از جوانب مختلف برآمده اند اما جای خالی نقد روش شناختی (مغالطه یابی) بر آثار آقایان سروش و شبستری به صورت مبسوط ، ما را بر آن داشت تا از این جهت به نقد آثار ایشان بپردازیم. پژوهش حاضر در صدد تبیین بسیاری از مغالطات بکار رفته در آراء دین شناسانه این دو روشنفکر دینی معاصر است. مغالطاتی مانند نقل قول ناقص ، تعمیم شتابزده ، یک بام و دو هوا ، استفاده از کلمات دارای بار ارزشی در پاسخ به نقدها ، تمثیل ، ارزیابی یک طرفه ، تجددطلبی ، ابهام گویی ، خلط انگیزه و انگیخته ، نسبت ناروا ، طلب دلیل از مخالفین به جای ارائه دلیل ، استناد به قول دیگران به جای استدلال و نسبت دادن آن به دین ، توسل به مرجع کاذب و ... از جمله این مغالطات است. در ابتدا به تبیین مبانی دین شناسانه ایشان و نقد آن پرداخته و در ادامه به تبیین این مغالطات می پردازیم.

دانش آموخته

• امیرعلی مرادی

استاد راهنما

• محمد مهدی گرجیان عربی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید احمد غفاری

  عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران