چکیده

توجه و دقت به تفاوتهای نظری دو اندیشمند در هر موضوعی باشد ثمرات ارزشمندی را در پی خواهد داشت. این نوشتار كه با موضوع تفاوت میان دیدگاه‌های وجودشناختی فلسفه ابن سینا و ملاصدرا تنظیم شده است ابتدا به تاریخ زندگی و آثار و احوال هر یك از آنان پرداخته شده است و سپس به بررسی احكام ماهیت از منظر آنان اختصاص می‌یابد. زیرا شناخت وجود منطقاً و ابتداءً ما را با شناخت ماهیت و احكام آن روبرو می‌سازد تا بتوان از طریق شناخت آن به عنوان امری متغایر با وجود به نحوه ارتباط آن با هستی پی برد، و سپس به بیان دیدگاه دو فیلسوف درباره نحوه وجود كلی طبیعی در خارج پرداخته‌ایم و در مرحله‌ بعد به شناخت خود وجود و احكام آن با عناوین اصالت و تشكیك پرداخته‌ایم. در مرحله اصالت وجود به بازشناسی هر یك از واژگان اصالت، اعتباریت، ماهیت و وجود می‌پردازیم و به همین مناسبت خلط معانی هستی‌شناسانه با معرفت‌شناسانه را مورد دقت و نظر قرار داده‌ایم. و سپس در مرحله تشكیك انحاء قابل تصور تشكیك و معیارهای آن را از منظر دو فیلسوف بیان نموده و اقسام مورد قبول تشكیك را به همراه استدلالهای طرفین به طور مفصل مورد بررسی قرار می‌دهیم و سپس باقی احكام وجود از قبیل معقول ثانی بودن و مجعول بالذات بودن و مشترك معنوی بودن آن را بیان كرده و در قسمت نهایی این نوشتار و البته مهمترین بخش اقسام وجود شامل واجب و ممكن، متقدّم و متأخّر، علت و معلول، و حادث و قدیم را برشمرده و احكام هر یك را به طور جداگانه از منظر دو فیلسوف بیان نموده‌ایم. تفاوتهای نظری میان دو فیلسوف ما گاهی از قبیل تفاوت میان مبهم و آشكار است كه می‌توان از طریق آنها گاه فاصله زمانی را معیاری برای این اختلافات تلقّی نمود. اگر چه در بسیاری از مواضع اختلاف محتوایی و اصیل دیده نمی‌شود بلكه اختلاف دیدگاه میان مفسرین‌ آنها القاء اختلافات اساسی می‌نماید، لذا این رساله بر این اساس تنظیم شده است كه اختلافات به نظر رسیده گاهی ریشه و مبنای منطقی ندارند بلكه از منشأ اختلاف زمانی قابل بررسی می‌باشند. واژگان كلیدی: وجود، ماهیت، اصالت، اعتباریت، تشكیك، كلی طبیعی، معقول ثانی، مجعول بالذات، مشترك معنوی، امكان و وجوب، تقدّم و تأخّر، علیت، حدوث و قدم.

دانش آموخته

• زهرا سادات حسینی

استاد راهنما

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• علیرضا قائمی نیا

  رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سردبیر فصلنامه ذهن