چکیده

یکی از موضوعات قابل توجه در هر نظام مسأله مشروعیت آن نظام است. در همین راستا بررسی منبع قدرت و ملاک مشروعیت دولت اسلامی مسأله این پژوهش توصیفی- تحلیلی قرار گرفت. به منظور بررسی این مساله این پرسش ها مطرح می شود: دولت بر چه مبنایی حق دارد به مردم امر و نهی کند و مقدرات عمومی را هدایت و مدیریت نماید، و مردم به چه دلیل تن به اطاعت می سپارند؟ دین چه شرایطی را برای احراز متصدیان قدرت لازم دانسته است؟ و امت اسلامی چه نقشی در حکومت اسلامی دارد؟ در فصول مختلف، رساله به دنبال پاسخ گویی به این سوالات و در نهایت سئوال اصلی می باشد. ابتدا در بخش نظری رساله چارچوب نظری و مفاهیم اساسی پژوهشی مورد بررسی قرار گرفت. این مفاهیم عبارتند از: مشروعیت، قدرت، دولت اسلامی، خلافت، اجتماع، شورا، امامت و ولایت. آنگاه در بخش قدرت و مشروعیت دولت اسلامی بحث شده است و در آن به موضوعات مشروعیت، سطوح مشروعیت، ملاک مشروعیت و منشاء مشروعیت حکومت پیامبر پرداخته شده و دو دیدگاه جدایی دین از سیاست و اشتمال دین بر سیاست مطرح شده است. سپس منشاء مشروعیت حاکم اسلامی در عصر غیبت مطرح می شود که در این مورد دو دیدگاه مشروعیت الهی حاکم اسلامی و مشروعیت الهی- مردمی با ادله قائلین به آن مطرح می شود. در بخش سوم که با عنوان ویژگی های حاکم اسلامی و چگونگی تعیین وی آغاز می شود، چگونگی تعیین حاکم اسلامی از دیدگاه دو مکتب اهل سنت و شیعه بحث و بررسی می شود. اهل سنت بطوریکه تعیین حاکم اسلامی را انتخاب اهل حل و عقد عهد نامه خلیفه و چیرگی از طریق اعمال قدرت می دانند. در میان دانشمندان شیعه عده ای تعیین حاکم اسلامی را از راه نص الهی می دانند و برخی هم آن را از طریق انتخاب مردم از میان واجدین شرایط می دانند. در بخش آخر هم نقش مردم در حکومت اسلامی بحث شده و در آن مطالبی چون مشارکت سیاسی، شاخصه های مشارکت سیاسی، زمینه های مشارکت سیاسی در اسلام، و جمهوری اسلامی مطرح می شود. سرانجام دغدغه اصلی این پژوهش پاسخ می گیرد و پژوهشگر به این ننتیجه می رسد که دولت اسلامی از مشروعیت دو گانه برخوردار است و در مشروعیت حکومت اسلامی خدا و مردم با هم نقش دارند.

دانش آموخته

• مهدیه نجفی کرسامی

استاد راهنما

• محمدتقی آل سید غفور

  عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام نماینده مردم شوشتر در دوره اول مجلس شورای اسلامی

استاد مشاور

• سید محمدرضا شریعتمدار

  معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوزی امام رضا علیه السلام