چکیده

از زمان انقلاب صنعتی به بعد، بشر به طور آگاهانه در راستای تناسب‌سازی طبیعت با نیازهای خویش، به گونه‌ای گسترده موفق به تبدیل علوم نظری به علوم کاربردی و مهندسی شده و با بسط و توسعه کاربرد و مصرف گسترده تکنولوژی، زمینه‌های حضور و نفوذ پربسامد آن در حیات اجتماعی انسان‌ها را رقم زد. همزمان با همسان‌سازی، انبوه‌سازی و کاربرد گسترده فرآورده‌های تکنیکی، نوعی همسان‌سازی، انبوه‌سازی و اشاعه ارزش‌ها نیز در قالب هنجارها و الزاماتی در سیستم‌های تکنولوژیک به وقوع پیوست. ظهور تکنولوژی‌هایی نظیر تکنولوژی اطلاعات (IT) و سپس تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ICT) در اواخر قرن بیستم و نیز طرح تکنولوژی‌های همگرای بایو، نانو، اینفو و کاگنو در قرن جاری، مسأله مداخلات ارزشی در فرایند طراحی، ساخت،کاربرد و ارزیابی تکنولوژی‌‌ها را به شدت در کانون توجه فیلسوفان تکنولوژی قرار داد. فینبرگ یکی از فیلسوفانی تکنولوژی است که می‌کوشد در قالب «نظریه انتقادی تکنولوژی»، درکی روشن از نسبت تکنولوژی و ارزش‌ها ارائه نماید به گونه‌ای که بتواند دو ویژگی مکانیزیم ارزش‌باری و چگونگی انتقادپذیری تکنولوژی را تبیین کند. اندیشه انتقادی و ظرفیت‌های موجود در حوزه فلسفه تکنولوژی او، فرصت مناسبی در اختیار قرار می‌دهد تا مساله یادشده را از منظر حکمت اسلامی در مواجهه با دیدگاه وی، مورد بررسی قرار دهیم. در مسیر تحقق این مواجهه، نخست دیدگاه ارزش‌باری تکنولوژیِ فینبرگ با روش‌شناسی بنیادین تشریح و مسیر تکوّن و شکل‌گیری نظریه وی آشکار گردید، سپس با روش مطالعات تطبیقی و مقایسه‌ای، مواجهه برای فهم مواضع تعامل و تقابل دو دیدگاه فراهم آمد. اختلاف در الگوی تصرف مطلوب در طبیعت به عنوان مهمترین منبع تغذیه تکنولوژی: تصرف برپایه اراده آزاد سوژه در فرایند دموکراتیزه کردنِ بُعد طراحیِ تکنولوژی‌ها یا تصرف بر پایه تقدم روابط غایی بر قراردادهای اجتماعی ؛ اختلاف در منشا ارزش‌های بارگذاری شده در مرحله طراحی سامانه‌های تکنیکی؛ اختلاف در منشا آگاهی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به مثابه عامل جهت‌بخش علوم پشتیبان تکنولوژی‌ها، پاره‌ای از یافته‌های این تحقیق در موضع تقابل است که این تقابل، نقدهایی چون بازگشت به قفس آهنین در سایه برساختی بودن مطلق ارزش‌ها؛ قداست‌زدایی از ارزش‌ها و فروکاستن آنها به ارزش‌های زیست‌محیطی و مهندسی؛ توده‌انگاری مردم در عرصه دموکراتیزه‌کردن ارزش‌های حاکم بر تکنولوژی‌ها‌؛ گم‌شدگی معنای زندگی در خلال رشد شتابنده و فزاینده سامانه‌های تکنیکی اجتماعی؛ چالش دموکراتیزه‌کردن ارزش‌باری تکنولوژی در گستره بین‌الملل و ... را به دنبال دارد.

دانش آموخته

• علیرضا محدث

  مشخصات فردی: علیرضا محدث؛ MohaddesAliReza@gmail.com تحصیلات: کارشناسی فقه و اصول، حوزه علمیه قم، سال ۸۸ اتمام سطح ۳ حوزه سال ۹۰ و اشتغال به درس خارج گذراندن دوره کامل مکالمه عربی( ۱۲ جلد کتاب العربیه للناشئین)، مدرسه علمیه معصومیه (سلام الله علیها)، ۸۰ تا ۸۲ در حوزه علوم عقلی: اتمام منطق مرحوم مظفر، حاشیه مرحوم

استاد راهنما

• شمس الله مریجی

  ریاست دانشگاه و استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)

استاد مشاور

• حمید پارسانیا

  استاد حوزه و دانشگاه / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی