چکیده

لذت و الم دو واژة آشنا برای هر انسانی است، به طوری كه زندگی انسان با این دو واژه معنا و مفهوم مییابد، با توجه به اهمیت و نقش لذت و الم در زندگی انسان و پایه‌ای بودن آن برای زندگی اخروی در این نوشتار سعی بر آن شده تا ماهیت و معنای لذت و الم و سپس اقسام آن از جمله لذات و آلام اخروی نفوس در بهشت و جهنم و كیفیت لذات و آلام اخروی بررسی شود. لیكن به جهت غنای آثار علمی و بلندای اندیشه دو فیلسوف بزرگ ابن سینا و ملاصدرا سعی شده تا نظریات ایشان در باب لذت و الم اخروی تبیین گردد. پس از بحث و بررسی مشخص شد كه ابن سینا و صدرا هر دو به لذات و آلام روحانی و جسمانی قائلند، ولی به دلیل اینكه تبیین فلسفی و عقلانی لذات و آلام جسمانی با مبانی فلسفی ابن سینا میسر نیست وی فقط به تبیین لذات و آلام عقلی پرداخته، گرچه منكر لذات و آلام جسمانی در پرتو آیات قرآن و شریعت نیست. اما ملاصدرا با توجه به مبانی فلسفیاش و با تفسیر خاصی از آیات قرآنی لذات و آلام روحانی و جسمانی را تحلیل و تبیین نموده است. به علاوه در این نوشته بررسی شده كه بین لذات و آلام اخروی با اعتقادات، نیات و اعمال انسان رابطة عینیت برقرار است. و تمام لذتها و آلام اخروی در بهشت و جهنم صورت حقیقی همان اعتقادات، و كردار و نیات انسان در دنیا میباشند. و همچنین كیفیت خلود لذات و آلام بررسی شده كه بهشتیان برای همیشه در بهشت مخلدند ولی از نظر ابن سینا برخی از جهنمیان كه همان جاحدین هستند همیشه در عذاب مخلدند. ملاصدرا در مقابل خلود شخصی بهشت قائل به خلود نوعی در مورد جهنمیان است. در پایان بین دو نظریه بررسی شده، تبیین ملاصدرا را به عنوان تفسیر موجه‌تر – و نه آخرین تفسیر – در زمینة لذات و آلام اخروی برمی گزینیم. كلید واژگان: لذت و الم – معاد جسمانی - معاد روحانی – بهشت و جهنم- سعادت و شقاوت-عالم برزخ – خلود.

دانش آموخته

• مریم سلیمانی

استاد راهنما

• محمد مهدی گرجیان عربی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• احمد بهشتی

  احمد بهشتی (متولد ۱۳۱۴ در میانشهر از توابع فسا) پژوهشگر فلسفه، مدرس حوزه علمیه، نماینده دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه فارس (فسا)، نماینده مجلس خبرگان در دوره سوم و پنجم و رئیس سابق دانشگاه قم است.