چکیده

مفهوم آزادی در ایران تا مشروطه ویژگیهای خاصی دارد که آن را از دیگر آزادیها متمایز می کند. این آزادی بیشتر بصورت مفهوم آزادی در اسلام بوده است. این آزادی معطوف به درون بوده و توجه چندانی به آزادیهای سیاسی - اجتماعی نداشته است. بنابراین ما نمی توانیم در ادبیات سیاسی گذشته خود مفهوم نوین آزادی سیاسی را بیابیم. بعد از نفوذ اندیشه های لیبرالیستی در ایران معنای آزادی در ایران تغییر یافت. بعضی از متفکران ایران بدون توجه به زمینه های هستی شناسی لیبرالیسم بدنبال ایجاد آن در ایران بر آمدند که در عمل با شکست مواجه شدند و یکی از دلایل تفکر شکست آزاد و دموکراسی غربی تا به امروز همین عدم توجه به تفاوتهای بنیادی لیبرالیسم با اسلام می باشد. متفکران ایرانی توجه نکرده بودند که لیبرالیسم در چه شرایط اقتصادی در غرب شکل گرفته بود به همین دلیل اینگونه آزادیهایی که از سوی ناظران و صاحبنظران ایرانی در نیمه نخست سده نوزدهم مورد بحث قرار گرفت از حد توصیف فراتر نمی رفت و بیشتر داستان سرایی و خاطره گونی بشمار می آمد و هیچگونه جنبه علمی در جامعه آن روز ایران نمی توانست داشته باشد. چرا که اندیشه آزادی به مفهوم نوین آن در چارچوب گسترش سرمایه داری و سودآوری و سودآگری بورژوازی غرب تدوین شده و شکل گرفته بود. و این سرمایه داری در آن روزگار، دوران نوزایی و کودکی خویش را در ایران می گذراند. بر این اساس و نداشتن سابقه در انگونه آزادیها، آزادی نمی توانست در ایران تکوین یابد و حداکثر به صورت اسمی می آمد و می رفت. به طور کلی آین آزادی در فرهنگ ما نبوده است. برای حل این مسئله می بایست، گفتمانهای آزادی در جمهوری اسلامی را مورد بررسی قرار داد تا الگو و نمونه متناسب با فرهنگ ایرانی را یافت بر این اساس به بررسی دو جریان فکری اصلاح طلبی دینی و سکولاریسم اسلامی می پردازیم که یکی در مواجه با لیبرالیسم دین را اصل قرار می دهند و آزادی را فرع، یعنی به آزادی در قالب دین می نگرند و دیگری برای حل مشکل آزادی، آن را اصل قرار می دهد و دین را در حوزه امور فردی قرار می دهند. بر این اساس نمایندگان فکری از دو جریان فکری را در این بررسی انتخاب و به بررسی دیدگاههای هر یک پیرامون مفهوم آزادی بر آساس چارچوب نظری مورد بحث (مفهوم آزادی از نظر برلین) می پردازیم.

دانش آموخته

• هدا نازی

استاد راهنما

• منصور میراحمدی چناروئیه

  استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی

استاد مشاور

• سید رحیم ابوالحسنی

  دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران