موضوع رساله حاضر بررسی قدرت سیاسی و شیوه مهار آن از دیدگاه حضرت علی(ع) می باشد. برای تبیین مسئله مذکور فرضیه اصلی پژوهش عبارتند از اینکه مکانیزمهای بیرونی و درونی کنترل قدرت سیاسی، در اندیشه امام علی(ع) کدامند؟ نگارنده مباحث خود را در چهار فصل ارائه نموده است، که در فصل اول آن به مسأله چیستی، ماهیت قدرت سیاسی از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته و بعد از تعریف قدرت به تعریف قدرت سیاسی، و سیاست از دیدگاه امام علی(ع)، قدرت وسیلهای برای اجرای قوانین الهی، فساد ذاتی قدرت، منابع تولید قدرت، و در آن به منابع طبیعی (زمان، مواد طبیعت، موقیعت جغرافیایی، قابلیتهای ویژه طیبعی)، منابع انسانی( جمعیت، دانش و فرهنگ) منابع ماوراء طبیعی پرداخته که به نظر نگارنده قدرت نه تنها ذاتا فساد آور نیست بلکه از نعمتهای بزرگ الهی به شمار می رود و می تواند وسیله و زمینه برای فساد باشد و این امر در غیر معصوم نیز می تواند صادق باشد. در فصل دوم به ضرورت نظارت بر قدرت سیاسی از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته است. فصل مذکور شامل دو بخش که در بخش اول آن به نظارت، انواع چهارگانه نظارت، نظارت حکومت بر حکومت از دیدگاه امام علی(ع) نظارت مقام برتر بر اعمال کاگزاران، نظارت مردم بر حکومت از دیدگاه امام علی(ع)، فلسفه نیاز نظارت مردم بر حکومت، عینیت بخشیدن نظارت مردم بر حاکمان توسط حضرت علی(ع)، چگونگی نظارت مردم بر عملکرد حکومت در زمان حاضر، احزاب و تشکیلات سیاسی، اجتماعات و راهپیمایی ها، نظارت رهبری، نظارت اجرایی، اقدام قضایی و در نهایت در بخش دوه به مفاسد قدرت کنترل نشده پرداخته که در نظر نگارنده قدرت یک وسیله است نه هدف و از آنجا قدرت و قدرت طلبی در نهاد و ضمیر انسانها وجود دارد بایستی از قدرت به عنوان یک وسیله جهت تحقق بخشیدن غایات مطلب و انسانی و الهی استفاده نمود. در فصل سوم به کنترل درونی قدرت اشاره شده است که نگارنده بعد از بیان یک مقدمه به بحث تقوی و تقوی و نفس سرکش، تقوی ضامن سلامتی جامعه و حاکمان، بحث عدالت، تعریف عدالت، تقوی و عدالت در دولت و کنترل قدرت، فردی یا اجتماعی بودن عدالت و عدالت و نقش آن در کنترل امور فردی و اجتماعی، نقش کنترلی قدرت در وضیعت بحرانی، عدالت و برابری از دیدگاه امام علی، عدل در نظام سیاسی حضرت علی(ع)، نقش اساسی عالت در کنترل جامعه، تفکر در قدرت خداوند و مهار درونی قدرت، خوف دیده بانی مطمئن، عبادت و بندگی و نقش آن در مهار قدرت، ارزیابی راههای مهار درونی پرداخته و در نظر نگارنده مکانیسمهایی برای قدرت بیان گردیده است که نهایتا در مکانیسمهای درونی غیر از تقوی عدالت و تفکر در قدرت خدا خوف و عبادت و بندگی مکانیسمهای دیگری همانند زهد و بی رغبتی به دنیا، لزوم داشتن محبت به زیر دستان، دارا بودن صفت تواضع، پرهیز از صفت تکبر، دوری از صفت بخل و... وجو داشت که می توانیم آنها را هم از عوامل مکانیسمهای درونی قدرت نام ببریم. در فصل چهارم نگارنده به کنترل بیرونی قدرت و به بحث های نظارت بر قدرت، امر به معروف و نهی از منکر، نصیحت ائمه مسلمین، لزوم مشورت در امور و نقش کنترل آن، شورا و مورت از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته و با بیان نظر خود مبنی بر نظارت به شیوههای مختلف از جمله مشورت با خبرگان و نخبگان جامعه، تقسیم کار، بازخواست از امور محوله، وجوب ادای امانت، حرمت خونریزی به ناحق، جلب رضایت مردم، بیعت، رعایت تساوی در برابر قانون و غیره وجود دارد که قدرت حاکم توسط این عوامل کنترل خواهد شد. نهایتا با بیان نتیجه گیری و کل بحث رساله را به پایان برده است که از درگاه ایزد منان توفیق روزافزون به تمامی زحمتکشان و استادان عزیز را مسئلت می نمایند.
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام