چکیده

موضوع پژوهش حاضر ظرفیت سنجی شاهنامه فردوسی برای استخراج یک نظریه امنیتی است. جوامع و حکومت ها برای پیشرفت و توسعه همه جانبه خود در سطوح داخلی و خارجی شان و تأمین رفاه عمومی و عدالت اجتماعی و در نهایت تحقق تمدن، باید در ابتدای امر، مسئله اولویت دار و مهم خود را حل کرده باشند و آن تأمین امنیت پایدار است تا در سایه آن بتوانند نقش رهبری و راهبری فرآیند پیشرفت و تعالی را به انجام رسانند. از طرفی، امنیت یک جامعه و حکومت، ضامن بقا و حیات آن نیز خواهد بود؛ زیرا اگر جامعه و حکومتی امنیت خود را تأمین و تضمین نکرده باشد و ثبات امنیتی نداشته باشد، موجودیت و هویتش در معرض تهدید و نابودی قرار خواهد گرفت. از طرف دیگر، از آنجا که ادبیات هر ملت آیینه تمام نمای اوضاع احوال فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حتی امنیتی آن ملت در اعصار مختلف است، رجوع به متون ادبی می‌تواند برای ایجاد امنیت پایدار در آن جامعه کمک کند. در ادبیات ایرانی اسلامی، مانند شاهنامه فردوسی، ظرفیت عظیمی از مباحث فرهنگی، دینی و سیاسی ارائه شده است که با بهره گیری از آنها می توان به مؤلفه ها، شاخص ها، الگو و نظریه ای در باب امنیت دست یافت. پژوهش حاضر با علم به این موضوع به دنبال ظرفیت سنجی، کشف و استخراج نظریه امنیت از شاهنامه فردوسی با چارچوب تحلیلی نظریه دو فطرت امام خمینی و نظریه امنیت متعالیه و روش گرندد تئوری یا داده بنیاد در طبقه بندی داده ها است. بر اساس یافته های پژوهش، نظریه امنیت از دیدگاه فردوسی در شاهنامه، «نظریه امنیت مبتنی بر خرد و داد» است؛ به این معنا که اگر خرد و داد در جامعه ایران بر مبنای دین، کشور و رهبر شکل گیرد و در مقابل با بیداد و ظلم و ستم و بی خردی و جهل مبارزه شود و همیاران و دوستان با اتحاد و همدلی، امنیت را همراهی و تقویت و در همه ابعاد معنوی و مادی و سطوح شخصی و عمومی و ملی گسترش دهند و دشمنان داخلی و خارجی برهم زننده امنیت را رفع نمایند، در نتیجه امنیت مبتنی بر خرد و داد، که به معنای مصونیت، نبود تهدید و خطر، نداشتن ترس، شادی، آسودگی خاطر، آرامش و آبادانی است، در جامعه حکمفرما می گردد و مهم ترین آثار و برکات آن، گسترش خرد و خردورزی، گسترش داد و دادگری، رشد آبادانی، شادی و آسایش، گسترش نیکی و نیکوکاری، گسترش معنویت و ارزش های الهی در جامعه، گسترش آخرت گرایی در بین مردم است. نظریه امنیتی خرد و داد فردوسی، با توجه به بررسی های پژوهش و یافته های به دست آمده، مبتنی بر هر دو جنبه مادی و معنوی و دنیوی و اخروی است؛ لذا در طیف مکتب امنیتی متعالیه قرار می گیرد.

دانش آموخته

• عبدالحمید افراخته

استاد راهنما

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• مسعود معینی پور

  استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / مدیر شبکه چهار صدا و سیما