چکیده

یکی از موضوعات مورد توجه در جوامع مختلف اسلامی، سیره پیامبر(ص) می‌باشد. در میان ادوار تاریخی پس از اسلام، عصر حاکمیت غزنویان و سلجوقیان هم از لحاظ سیاسی و هم از جهت فرهنگی حائز اهمیت بسیاری است. از این رو آثار تاریخی‌ای که در این دو دوره‌ در مورد سیره نبوی نگاشته شده از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این پژوهش ضمن شناسایی آثار تاریخی مربوط به سیره نبوی در این دو دوره، به این سوال پاسخ می دهد که آیا این آثار تحت تاثیر جو غالب فکری بوده اند یا نه؟ برای این کار، ابتدا اوضاع سیاسی و فرهنگی عصر غزنوی و سلجوقی بررسی شد سپس با توجه به داده های تاریخی به شناختی از جو غالب فکری در این دو دوره دست یافتیم و در ادامه به بررسی آثار تاریخی این دوره ها پرداخته و در حین بررسی به تاثیر یا عدم ثأثیر جو غالب فکری بر سیره نگاری آنها پی بردیم. در این دو دوره با دو مسأله مهم در حوزه فکری شرق جهان اسلام مواجه شدیم. یکی افول عقل گرایی و اوج گیری اندیشه های عقل ستیز اشاعره با حمایت دولتهای غزنوی و سلجوقی و دوم گسترش فضای شبهه آلود عقیدتی حاصل از نهضت ترجمه و تلاش اندیشمندان مسلمان در پاسخ گویی به بخشی از آن شبهات که نبوت پیامبر(ص) را زیر سوال می برد. در این میان، واکنش مورخین متکلم یا متکلمین مورخ موجب پدید آمدن شاخه جدیدی در سیره نگاری به نام دلایل نویسی گردید که در دوره غزنوی به اوج خود رسید و در دوره سلجوقی دچار نوعی انحراف گردید. در این تحقیق علل اوج گیری و انحراف این گرایش نیز بررسی شده است. واژگان کلیدی: سیره، سیره نگاری نبوی، آثار تاریخی، عصر غزنوی، عصر سلجوقی.

دانش آموخته

• سید حسین هاشمی زاده

استاد راهنما

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• حمیدرضا مطهری

  عضو هیات علمی گروه تاریخ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی