چکیده

موضوع پژوهش حاضر سیره امنیتی و اطلاعاتی رسول خدا(ص) می‌باشد. بدون شك مهم‌ترین وظیفه هر حكومتی تأمین امنیت است به گونه‌ای كه می‌توان گفت كه تشكیل حكومت برای ایجاد امنیت است. زیرا در سایه امنیت است كه فعالیت‌های جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و غیره انجام می‌پذیرد. از سوی دیگر، كسب اخبار و اطلاعات از فعالیت دشمنان و گروه‌های رقیب و مراقبت از كارگزاران حكومتی شرط اساسی تأمین امنیت می‌باشد. لذا با نگاهی به حكومت رسول خدا(ص) به عنوان یك حكومت دینی این سؤال مطرح می‌شود؛ كه تأمین امنیت چه جایگاهی در سیره حكومتی رسول خدا(ص) داشت، آن حضرت(ص) چه رویكردهایی جهت این هدف اتخاذ می‌كردند؟ در پاسخ، فرضیه‌ای مطرح شد مبنی بر این كه تأمین امنیت از مهم‌ترین دغدغه‌های حكومت رسول خدا(ص) بود كه با دو شیوه نرم افزاری و سخت افزاری تأمین می‌گشت. این پژوهش در سه فصل این فرضیه را مورد بررسی قرار می‌دهد فصل اول در باره چارچوب نظری پژوهش می‌باشد كه پس از مقدمه و تعریف امنیت به مباحثی همچون ابعاد گفتمانی امنیت، ابزارهای تأمین امنیت، ابعاد موضوعی امنیت، مرجع امنیت و در آخر نگاهی به رویكردهای مختلف امنیتی دارد. فصل دوم در سه گفتار به بررسی سیره امنیتی رسول خدا(ص) می‌پردازد. گفتار اول، امنیت از منظر قرآن و رسول خدا(ص)، که شامل: آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم، رسول خدا(ص) و شیوه سخت‌افزاری تأمین امنیت، كه شامل: به کارگیری نیروی نظامی، اقدامات انتظامی و مباحث مربوط به هر كدام و گفتار سوم: رسول خدا(ص) و شیوه نرم‌افزاری تأمین امنیت، كه شامل: دیپلماسی، انعقاد پیمان‌های سیاسی، حقوق اقلیتها، هویت‌سازی، اخلاق نیك و اندیشه‌ و مشی سیاسی رسول خدا(ص) می‌باشد. فصل سوم به سیره اطلاعاتی رسول خدا(ص) می‌پردازد. هرچند این بحث در ضمن گفتار دوم قرار دارد. اما به دلیل موضوع پژوهش، جداگانه در این فصل آورده شده است كه در ضمن دو گفتار آمده است؛ گفتار اول: اطلاعات و جایگاه آن در قرآن و کلام رسول خدا(ص)، که شامل: تعریف اطلاعات و آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم: اقدامات اطلاعاتی رسول خدا(ص) که شامل: قلمرو فعالیت های اطلاعاتی، گردآوری اطلاعات با شیوه های گوناگون، سیستم حفاظت، عملیات مخفی و مباحث مربوط به هر کدام می پردازد. در پایان، این پژوهش نتیجه می‌گیرد كه رسول خدا(ص) هرچند برای شیوه تأمین امنیت سخت‌افزاری اهمیت بسیاری قائل بودند و از پیشرفته‌ترین وسائل و بهترین و دقیق‌ترین شیوه‌ها در امور نظامی، انتظامی و اطلاعاتی بهره بردند اما آن حضرت(ص) توجه بیشتری به شیوه تأمین امنیت نرم‌افزاری داشتند؛ زیرا كارآمدی ابعاد سخت‌افزاری امنیت در گرو تحقق امنیت نرم‌افزاری می‌باشد. واژگان کلیدی: سیره، رسول خدا(ص)، امنیت، اطلاعات.

دانش آموخته

• محمدرضا فرخی

استاد راهنما

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• محمدرضا جباری

  عضو هیات علمی گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)