چکیده

سیاست و حکومت در عصضر حاضر مفهومی کاملا سیاسی پیدا نموده است که البته سابقا نیز چنین مفهومی در اندیشه و عمل سیاستمداران و عالمان سیاسی مسبوق بوده است و غالبا سیاست از اخلاق جدا بوده است که اندیشمندان اسلامی سعی در تلفیق اخلاق با سیاست نموده و در واقع مسیر سیاست را تغییر داده اند. از جمله این اندیشمندان علامه سید حیدر آملی است. تلاش وی در تبیین مفهوم اخلاقی سیاست و حکومت در آثارش مشهود است. او معتقد است که سیاست و حکومت در صورتی با اخلاق آمیخته است که متعادل باشد و متکامل و سیاست متعادل زمانی حاصل می شود که حاکم و سیاستمداران با رعایت مصالح مادی و معنوی عمومی و تدبیر امور معاش و معاد مردم و رعایت مقتضیات زمان و مکان، تمشیت امور خلق بنماید. نگاه یک سویه به مصالح دنیوی بدون رعایت مصالح معنوی و معاد سیاست را به بیراهه های موجود می کشاند. بنابراین تعادل در سیاست زمانی حاصل است که به هر دو ساحت ماده و معنا توجه شود. از نظر علامه سید حیدر آملی پیش شرط تحقق چنین معنایی، انسان کامل شدن است. سیاست عادله ظرفیت خاص می طلبد زیرا به مقتضای ان الحکم الا الله حاکم واسطه ابلاغ دستورات خداوند است و لذا درصورتی که به تکامل نرسیده باشد ممکن است در حکومت خویش سعادت و کمال را برای مردم رهنمون نگردد. علامه سید حیدر آملی با همین دیدگاه، سیاستمداری و حکومت را خاص انبیا الهی و نبوت محمد می داند و بالوارثه از آن امامان معصوم بموجب قاعده لطف تنها فقیهان و مجتهدان دینی را عهده دار وظیفه حاکمیت در جامعه می داند و حکومت های غیر از این مجموعه را فاسقه و ضاله و جور معرفی می کند.

دانش آموخته

• یحیی ادیب فر

استاد راهنما

• علیرضا صدرا

  دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

استاد مشاور

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی