چکیده

پرسش اساسی پژوهش این است که ساز و کارهای تحقق عدالت اجتماعی در اندیشه محقق سبزواری و امام خمینی چیست؟ فرضیه پیشنهادی مورد آزمون و بررسی این است که: تحقق عدالت اجتماعی در اندیشه محقق سبزواری و امام خمینی منوط به عدالت شخصی و فردی، ساز و کارهای سیاسی، ساز و کارهای اقتصادی و ساز و کارهای فرهنگی است. برای ایضاح مفهوم عدالت ابعاد و شاخصهایی برای آن در نظر گرفته شده است که عبارتند از: برابری، اعطای حقوق، قانون و قانونمندی. ارتباط میان ابعاد و ساز و کارهایی که برای تحقق عدالت اجتماعی ارائه شده است، چارچوب نظری تحقیق را شکل میدهد. ابعاد مورد نظری برای بیان مفهوم عدالت را میتوان در آثار محقق سبزواری و امام خمینی یافت. در باب سازو کارهای تحقق عدالت اجتماعی اشتراکات فراوانی میان این دو اندیشمند وجود دارد و هر دو عدالت شخصی و فردی را مهمترین ساز وکار و مقدمه تحقق عدالت اجتماعی میدانند و بر وجود آن بر شخص حاکم و کارگزاران نظام سیاسی تأکید مینمایند. تمایز اندیشه این دو عالم بیش از همه در بحث ساز و کارهای سیاسی نمایان میشود. زیرا سبزواری گرچه با توجه به زمانه‌ای که در آن زندگی میکند، حرف‌هایی در باب مردم سالاری دارد اما پادشاه را محور قرار میدهد و انجام همه امور را تنها با اراده او میسر میداند. اما امام خمینی مردم‌گر است و حاکم و مسئولان را خدمتگذاران مردم میداند. از این رو رد باب مشارکت سیاسی تفاوتهای عمده‌ای میان آنها وجود دارد. اما در سایر مباحث افتراق کمتر است. به ویژه در بحث عدالت اقتصادی که به راهکارهایی در زمینه تولید، توزیع و مصرف و همچنین امنیت اقتصادی و مشارکتهای مردمی اشاره شده است. ساز و کارهای فرنگی به توزیع عادلانه معرفت اشاره دارد که از طریق خانواده، مدرسه، مطبوعات، رسانه‌ها و روشنفکران انجام میشود. اختلاف محقق سبزواری و امام خمینی در این بخش به دلیل تحول زمان و پیشرفت در ابزار و پیشرفت در ابزار رسانه‌ای و خبری است. ولی در اهمیت علم و توزیع آن در جامعه هر دو مشترکند. ضمن اینکه سبزواری با توجه به عصر خویش راههایی نیز پیشنهاد میکند.

دانش آموخته

• نجمه کیخا

  عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

استاد راهنما

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• علیرضا صدرا

  دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران