اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
اصول و مبانی سیره سیاسى معصومین در دوران حكومت
1383,کارشناسی ارشد
چکیده
سیره سیاسی امامان معصوم به رغم احساس وجود برخی تفاوت های ظاهری، یك حركت مستمر و پیوسته است. این حركت از سال یازدهم هجری با شروع هجرت رسول خدا از مكه به مدینه و رسمیت یافتن حاكمیت سیاسی ایشان در مدینه آغاز و تا سال 260 هجری همزمان با آغاز غیبت صغری خاتمه می یابد. پیوستگی این دوره از دید برخی به گونه ای است كه می توان آن را به دوران زندگی طولانی مدت یك امام معصوم تشبیه كرد؛ امامی با طول عمر 250 ساله كه در منطق شیعه پیشوایان معصوم جملگی به سان نوری واحدند. عمده تلاش نگارنده در پژوهش حاضر استخراج سبك، الگو و مدلی ایده‌آل از سیره سیاسی سه پیشوای معصوم (پیامبر اكرم (ص)، حضرت علی و امام حسن مجتبی علیهما السلام) در دوران حاكمیت سیاسی و طرح آن در دوران غیبت برای تشكیل یك نظام مطلوب مطابق با معیارهای شناخته شده در حكومت دینی است. به اعتقاد نگارنده سیره سیاسی سه پیشوای فوق گرچه در دوره‌ها و شرایط مختلف اتفاق افتاد اما به دلیل آن كه اهداف كلی و مقاصد عالیه ایشان در چارچوب یكسان و واحدی می‌گنجد از این رو می‌توان از آن، دستورالعملی واحد و اصول و قواعدی مشخص برای كل ایام استخراج نموده و مورد استفاده جامعه بشری قرار داد. بر همین اساس پژوهش حاضر بر آن است در راستای كشف این اصول كه بر محور شریعت اسلام، مصلحت جامعه اسلامی و حفظ عزّت و كرامت انسان جای می‌گیرند، به تبیین و تحلیل عملكرد و رفتار سیاسی حاكمان معصوم در ارتباط با سه بخش برجسته در یك نظام سیاسی – یعنی مردم، كارگزاران حكومت و مخالفان نظام سیاسی حاكم پرداخته و آن را ذیل اصول و قواعدی مشخص ارایه نماید. در بخش نخست نگارنده معتقد است با توجه به نگاه معصوم به حكومت كه آن را به مثابه یك امانت و مسئولیتی سنگین در نظر داشتند، می توان حكومت اسلامی را متفاوت با سایر حكومت های بشری در نظر گرفت. حكومت اسلامی مسئول اصلاح و تربیت امت اسلامی است. در این حكومت گرچه رضایت و خواست مردم در پذیرش یا ردّ حاكمیت دین و تشكیل نظام سیاسی مبتنی بر احكام شرع مقدس اسلام نقشی اساسی و تعیین كننده دارد اما این به معنای مشروعیت ساز بودن نقش مردم برای حاكمیت سیاسی معصوم یا تشكیل حكومت اسلامی نیست. این نگرش به حكومت دینی ضمن تبدیل نظام اسلامی به یك نظام كاملاً الهی و مردمی آن را از گزند انحرافات و تحریفات مادی گرایانه – نظیر آنچه امروز در نظام های سیاسی حاكم بر دنیای غرب شاهد آن هستیم – مصون می دارد. جهت گیری سیاسی پیشوایان معصوم در برخورد با كارگزاران در مرحله انتخاب بر اساس اصل شایسته سالاری است و پس از آن پیشوایان معصوم ضمن ارایه آموزش های لازم به كارگزاران بر عملكرد آنان نیز نظارت دقیق داشتند تا از مسیر خدمت صادقانه به مردم بر مبنای ارزش های الهی و سیاسی منحرف نشوند. جهت گیری حاكمان معصوم در برابر گروه های مخالف نظام نیز در این پژوهش در دو بخش مخالفان منتقد و معارض مورد بررسی قرار گرفته است. آنان ضمن رعایت اصل بردباری و تحمل در برابر مخالفان، دو موضع متفاوت در قبال دو گروه مذكور اتخاذ می كردند كه در این نوشتار به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
دانش آموخته
استاد راهنما
غلامرضا بهروزی لک
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
استاد مشاور
نجف لک زایی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی