اهمیت اندیشه اجتماعی شهید صدر بهعنوان یک فقیه و فیلسوف را میتوان در نظاممندی و انسجام منطقی اندیشه او جستجو کرد. در این تحقیق روششناسی اندیشه اجتماعی شهید صدر با استفاده از روش بنیادی با رویکردی تحلیلی به آثار شهید صدر به استخراج مبانی معرفتی اندیشه وی پرداخته و با تحلیل آثار ایشان چگونگی تغییر اجتماعی مورد نظر ایشان را با توجه به مبانی وی تبیین شده است. در مبانی اندیشه اجتماعی، او تفسیر فلسفی از هستیشناسی را با رهیافتهایی از سنتهای الهی بهعنوان بحثی تاریخی اجتماعی مرتبط میکند و تلاش برای فهم و تفسیر مسائل اجتماعی را درگرو بحث انسانشناسی میداند. وی در بحث معرفتشناسی بر معرفتشناسی صدرایی تأکیدمیورزد و معیار کشف واقع را چهار منبع مورد شناسایی قرار میدهد. همچنین در بحث اصالت فرد و جامعه اصالت را به فرد داده و عمل اجتماعی را بسط عمل افراد جامعه میداند.بر این اساس نظریه او در تغییراجتماعی نیز مبتنی بر مبانی هستی شناسانه و معرفتشناسانه او و بر اساس اصل انسان الهی آزادشده از بند هوسها و فرعونهاست.انسانی که در برابر پروردگار خود مسئول است و بر اساس دین و مکتب آسمانی تغییر را از درون آغاز کرده و آن را به جامعه بسط میدهد و تغییرات اجتماعی را رقم میزند. تفاوت اصلی نظریه تغییر اجتماعی و مصداق بارز آن یعنی انقلاب در اندیشه شهید صدر با دیگر نظریههای تغییر و انقلاب، مسئله تغییر درونی مبتنی بر آرمان الهی است که در تفکر شهید صدر تنها تغییر و انقلاب پایدار تغییری است که از سازندگی درون آغاز و به تغییر جامعه منجر شود. در این راه پیامبران و امامان بهعنوان پرچمداران تغییر در جوامع آغازکننده انقلابهای اجتماعی بودهاند که وظیفه انتقال دین به بشر بهمثابه راهکار تغییر درونی جهت تغییراجتماعی را بر عهده داشتهاند.
سید منذر حکیم (۱۳۳۲ ش - کربلا)، مدرس، پژوهشگر، از جمله شاگردان مبرز علامه عسکری در مباحث تاریخی
دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام