چکیده

علمای شیعه در مقوله حکومت - در دوران غیبت کبری - نظریه‌های متفاوتی دارند. برخی از آنها، تشکیل حکومت در زمان غیبت را جایز ندانسته‌اند و هر نوع همکاری و هخمراهی با حکومت ها را حرام میشمارند، در حالیکه گروه دیگر، وجود اصل حکومت را در جامعه انسانی، واجب و ضروری میشمارند، آنها هر نوع حکومت غیر فقیه را غاضب میدانند و مشروع نمیشمارند، و در صورت ایمنی از خطرها و مساعد بودن شرایط لازم، فقها را ملزوم به تشکیل حکومت میدانند. از نظر آنها، فقها در عصر غیبت جانشین امام ممعصوم (ع) و موظف اجرای احکام الهی، فرائض دینی و حدود هستند. از نظر این گروه از علمای شیعه - با تأسی و الگو پذیری از سیره ائمه (ع)، علما و اصحاب ائمه (ع) - علمای شیعه در صورت فقدان شرایط و زمینه‌های لازم برای تشکیل حکومت، برای حفظ ارزشهای دینی، عقاید شیعه و اجرای حدود و احکام می توانند با حکومت وقت همکاری نمایند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که "دیدگاه نظری و عملی فیض کاشانی به مقوله حکومت و دولت صفوی چگونه است؟" در ادامه تحقیق نشان داده شده است که فیض کاشانی از علمایی می باشد که معتقد به وجود چهار نوع حکومت ‎۱- پیامبران ‎۲- امامان ‎۳- فقها و ‎۴- حکومت تغلبیه است. که از نظر فیض کاشانی، سه نوع اولی، مشروع و نوع چهارم، غیر مشروع است. براساس مبانی گروه دوم از فقها - که در صورت فقدان شرایط لازم برای تشکیل حکومت از جانب فقها - علما مجاز به همکاری با حکومت وقت در جهت اهداف اسلام میباشند، فیض کاشانی، علاوه بر اقامه فرائض دینی مانند جمعه و جماعت، و وظایف فرهنگی دیگر، اقدام به دادن تئوری اصلاحی خویش به حکومت نمود و با استفاده از نفوذی که در حکومت وقت داشت، به اصلاح امور دولت و ملت پرداخت و آسیب‌های دولت و راههای مبارزه با آنرا تبیین نمود.

دانش آموخته

• امیر علی حسنلو

استاد راهنما

• مسعود بیات

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه زنجان

استاد مشاور

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی