چکیده

در دهه پایانی قرن بیست با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و فرو ریختن نظام دو قطبی، جهان شاهد رویداد تازه ای بود. نظام جایگزین نظام دو قطبی که با ایده ی نظم نوین جهانی بوش متولد شد، داعیه دار شکل دهی نوینی به نظام بین الملل بود. در راستای این تغییر شکل هندسی ساختار قدرت در جهان، تغییر در ساختارهای قدرت در مناطق مهم و حساس دنبال شد. خاورمیانه به دلیل موقعیت ژئوپلتیک و منابع فسیلی، کلید اساسی تولید قدرت و اعمال هژمونی در جهان است. ایالات متحده با درک اهمیت این منطقه ی حساس از جهان همراه انگلیس در صدد بازتعریف نظم منطقه ای خاورمیانه بر آمده است. نمود این بازتعریف را در راهبرد جدید امنیتی امریکا در دو وجه سخت افزاری و نرم افزاری، می توان دنبال کرد. در حالی که بخش نخست بر بکارگیری قدرت نظامی و مشت آهنین تأکید دارد، بخش دوم بر لزوم تغییر وضع موجود و انجام اصلاحات در عرصه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اصرار می ورزد. راهبرد نظامی در حمله به افغانستان و عراق تبلور یافت و راهبرد تغییر وضع موجود و انجام اصلاحات در قالب طرح خاورمیانه ی بزرگ، نمود بیرونی پیدا کرد. در مقابل، کشورهای منطقه با توجه به نظریه منطقه گرایی نوین از فرصت ها و محدودیت های متعددی برای ایجاد نظم نوین منطقه ای برخوردارند که بنظر می رسد شناسائی هر یک از آنها با توجه به شرائط جدید جهانی شدن می تواند گام مؤثری در حرکت کشروهای منطقه برای پویا نمودن نیروهای درون منطقه ای قلمداد شود.

دانش آموخته

• تکتم شهرستانی

استاد راهنما

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام