چکیده

رساله حاضر حول محور فعالیت شیعیان در دوران معاصر افغانستان وتاثیر آنها در فرایند تحولات علمی وفرهنگی آن کشور تدوین یافته است . آنچه که از واکاوی وبررسی تحولات صد سال اخیر وتجزیه وتحلیل رویدادها وحوادث بدست می آید ، نشانگر ظلم تاریخی وتبعیض آشکار وپنهان دستگاه قدرت بر علیه اقلیت شیعه می باشد . درتمام ادوار این دوره، دشمنی وتبعیض دربار وبه تبع آن اعضای هیئت دولت وعناصر حاکمیت ، در عر صه های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی وفرهنگی ،باعث فشار شدید بر شیعیان گردید وآنها را در انزوای اجتماعی قرار داد . تجرید شیعیان در بخش علمی وفرهنگی و موانع به وجود آمده ، فرصت برابر رشد وترقی را از آنان سلب کرد و از حیث منزلت، به قعر جدول هرم اجتماعی سقوط کردند و عملا تبدیل به شهروندان درجه دوم گردیدند. با وجود تمام این تنگناها وفضای اختناق وشیعه ستیزی ، شیعیان در عرصه فعالیت های علمی و فرهنگی رشد خوبی داشتند وبه پیشرفت های چشم گیری دست یافتند. در علوم پزشکی وطب جدید جوانان تحصیل کرده شیعه در کلیه مراکز درمانی وبهداشتی حضور داشتند ودر یک مقطع زمانی بیش از چهار هزار پزشک فقط از شیعیان قزلباش مشغول طبابت بودند وحتی اطبای دربار وپزشک مخصوص شاه ، از میان شیعیان انتخاب می شدند. در رشته حقوق علی رغم ممنوعیت تحصیل فرزندان شیعه در این رشته ، حقوق دانان برجسته ظهور کردند. شیعیان همچنین در رشته های تاریخ ، اقتصاد ، ادبیات فارسی وعربی وعلوم پایه به پیشرفت های برجسته دست یافتند وآثاری خوبی نیز خلق کردند.از حیث فرهنگی وآداب ورسوم ، شیعیان دارای عنعنات ورسومات خاص خود می باشند . در حال که بعضی از این سنت ها رسوب یافته دوران کهن و ریشه در دوران باستان دارند ، بسیاری از آنها از ملل دیگر وفرهنگ وسنت های دیگر خصوصا فرهنگ اسلام اخذ شده اند .حیات علمی وفرهنگی، آداب ، سنتها ، رسوم ، شخصیت ها ورجال مطرح در موضوعات فوق وفراز و نشیب تحولات شیعیان در صد سال اخیر به صورت خلاصه در این نوشته، بررسی شده است . روش مطالعاتی در این رساله ، کتابخانه ای بوده ، نگارنده از منظر تجزیه وتحلیل مواد، روش توصیفی وتاریخی را اعمال کرده است وگاه بر حسب نیاز از تحقیقات میدانی نیز استفاده شده است . از آنجا که رساله حاضر اولین کار در باب بررسی حیات علمی وفرهنگی شیعیان افغانستان می باشد، خالی از نقض وکمبود نخواهد بود ، پیشنهاد می شود نویسندگان وپژوهشگران کشور در این باب طرحی جدیدی بیندازند وهر مقطع تاریخی را بصورت جداگانه ومفصل از جهت تحلیل داده های کیفی مورد تمرکز قرار دهند . در این میان دوران عبدالرحمن که خسارات فرهنگی عظیمی را بر شیعیان تحمیل کرد ، کمتر مورد کنکاش تاریخی قرار گرفته از این رو جا دارد که به صورت علمی وروشمند این خسارات مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته وتاثیر بازدارندگی آن در رشد شیعیان بررسی شود.

دانش آموخته

• علیجان سعیدی

استاد راهنما

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• عبدالمجید ناصری داوودی

  ریاست مرکز پژوهشی جامعه‌المصطفی افغانستان