انکار ناپذیری وجود ادیان متعدد از طرفی و بطلان حقانیت ادیان در عرض یکدیگر(پلورالیزم دینی از جنبه ی نظری) که به واسطهی ادلهی برون دینی و درون دینی اثبات میشود ، انحصارگرایی در باب حقانیت را نتیجه می دهد که با توجه به ملاکهایی چون بنیاد الهی،تحریف ناپذیری، نسخ ناشدگی و خردپذیری میتوان دین حق را از غیر حق بازشناخت . بنابراین هر دین در دورهی خود حق است و با آمدن دین مبین اسلام ،ادیان پیشین منسوخ شده و ملزم به پیروی از این دین هستیم. نجات اخروی امری ذومراتب است که بالاترین درجهی آن وصول به مقام مقربین و پایین ترین درجه اش رهایی از دوزخ میباشد. پیروان دین حق (اسلام)بسته به مرتبهی ایمان و میزان اعمال صالحشان به مرتبه ای از نجات نائل میشوند و پیروان دیگر ادیان ، اگرچه از نظر فقهی در اسلام کافر محسوب میشوند، اما به لحاظ کلامی به کافر قاصر و کافر مقصر تقسیم گشته و سرنوشت اخروی گروه اول که کفر آنها نه از روی عمد بلکه در اثر عذر و قصور است با گروه دوم که در عین شناخت حق و حقیت، با آن عناد می ورزند، متفاوت است به طوریکه گروه اول ، مشمول رحمت واسعه ی خداوند واقع شده و از مرتبه ای از نجات برخوردار می شوند اما گروه دوم سرنوشتی جز عذاب الهی ندارند. بنابراین از نظر اسلام حقانیت غیر از نجات بوده و رابطهی لزومی بین آنها برقرار نیست به این معنا که اسلام در باب حقانیت انحصارگرا اما در باب نجات شمول گرا می باشد و حداقل چیزی که از اصولی چون رحمت واسعه ی خداوند، اصل عذر و قصور و ... می توان برداشت نمود، امکان نجات اکثریت است. واژگان کلیدی: حقانیت،نجات،دین،پلورالیزم.
دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
همکار آموزشی و مدیر گروه موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام