چکیده

نظام جمهوری اسلامی که حضرت امام خمینی برای نظام سیاسی پس از انقلاب بیان فرمود نظامی است که از دو عنصر جمهوری و اسلامی تشکیل شده است. در همان آغاز پیروزی انقلاب مخالفت هایی با این شکل حکومت صورت گرفت. اکنون نیز که بیست و پنج سال از تشکیل جمهوری اسلامی می گذرد هنوز برخی معتقدند که ترکیب جمهوری اسلامی ترکیبی نادر است چراکه جمهوری حکومتی از پایین بهه بالاست در صورتیکه اسلام حکومتی از بالا به پایین است لذا جمع این دو امکان پذیر نمی باشد. سؤال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: چگونه جمهوری که حکومتی از پایین به بالاست با اسلام که حکومتی از بالا به پایین است قابل جمع است؟ و حضرت امام چگونه این ترکیب را توضیح می دهند؟ فرضیه مورد پژوهش نیز چنین است: حکومت اسلامی حکومت مردم سالاری بر مبنای موازین اسلامی است. اسلام قانون شارع مقدس را بیان می کند و مردم بر طبق آن قانون، حکومت ر تعیین می کنند. لذا این پژوهش در سه فصل سعی کرده به سوال اصلی دست یابد. در فصل اول مباحث مفهومی و تئوریک، مبانی فقهی و کلامی حضرت امام خمینی بیان شده است. در فصل دوم دیدگاهها و تفسیرههای مختلف درباره جمهوری اسلامی ارائه شده و در فصل سوم به طور اختصاصی به دیدگاه حضرت امام درباره ترکیب جمهوری اسلامی پرداخته شد. نتیجه بدست آمده به شرح زیر است. از دیدگاه حضرت امام خمینی جمهوری اسلامی حکومتی است مبتنی بر قواعد و موازین اسلامی و متکی به آراء ملت. مشروعیت چنین حکومتی از سوی خداوند است و ولی فقیه از سوی خداوند حق حاکمیت بر جامعه را دارد. قانون این حکومت قانون شرع مقدس اسلام است و مردم در چارچوب قوانین الهی در تعیین سرنوشت خویش شرکت می کنند مردم در مقام مقبولیت بخشی به حکومت قرار دارند. تا حکومت از مقبولیت مردم برخوردار نباشد نمی تواند در عمل زمام اداره جامعه را در دست بگیرد. از دیدگاه امام اسلام نه تنها با جمهوریت در تضاد نیست بلکه اسلام برای مردم احترام قائل است و شرکت مردم در تعیین سرنوشتشان را حق مسلم آنها می داند. دموکراسی و مردم سالاری حقیقی در اسلام وجود دارد. دغدغه امام در مقابل دیدگاههایی چون جمهوری مطلق، جمهوری ملی اسلامی، جمهوری دموکراتیک اسلامی و... بود که یا درصدد حذف اسلام بودند و یا درصدد قید زدن به آن. حضرت دربرابر این دیدگاهها موضعگیری قاطعانه می کردند چرا که معتقد بودند اسلام از کمال برخوردار است و نقصانی در آن نیست که بخواهند به آن قیدی بزنند. لذا فرمودند: جمهوری اسلامی نه یک کلمه کمتر و نه یک کلمه بیشتر.

دانش آموخته

• زینب یوسفی

استاد راهنما

• محمود شفیعی

  عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید

استاد مشاور

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی