چکیده

صفویه در قرن دهم هجری با بدنه ی پیروان ترک قزلباش آناتولی و با رهبری فرهمند، در جهت ایجاد هویت سیاسی و دینی جدیدی برای ایرانیان حرکت نمود و به این ترتیب تغییرات عمده ی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را سبب شد. زنان ایرانی نیز در جامعه ی صفوی به تناسب جایگاه اجتماعی و سیاسی خود ایفای نقش کردند.وبه فراخور شرایط گوناگون، تأثیراتی سطحی و یا عمیق برجریان سیاسی و فرهنگی روزگار خویش گذاشتند. اگرچه غالباً سبقه ی مردانه تاریخ نویسی تصویر روشنی از آنان به دست نمی دهد اما با وجود این، نقش آفرینی آنان در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مشهود و غیر قابل انکار است. و مشاهدات سیاحان خارجی نیز مهر تأییدی بر این نقش آفرینی است لذا این پژوهش با بررسی وضعیت زنان در عهد صفویه از منظر سیاحان خارجی سعی نموده است که گزارشات آنها را از موقعیت زن ایرانی در آن برهه تاریخی بررسی نماید. شاید بتوان گفت که به لحاظ تاریخی، زنان درباری ساکن در حرمسرا نقش قابل توجه ای در عرصه ی سیاست از خود به جا گذاشتند و همین زنان نیز در عرصه ی فرهنگ و اقتصاد در عصر صفویه گام های مؤثری برداشتند. زنان سایر طبقات نیز اگر چه کمتر مورد توجه سیاحان واقع شده اند اما مسلماً آنها نیز چه در خانواده وچه در اجتماع پرفروغ ظاهر شده اند.در این تحقیق بعد از معرفی مختصر صفویه و سفرنامه ها با استناد بر مشاهدات سفرنامه نویسان خارجی و با استفاده از روش توصیفی جنبه هایی از وضعیت فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زنان ایرانی در عصر صفویه ارائه شده است. بنابراین در مجموع باید گفت زنان عصرصفوی علاوه بر عرصه سیاست در میدان فرهنگی نیز با وجود اهمیت کمتر ایشان به نسبت دانشمندان و عالمان عصر صفوی، به واسطه توجه و حمایتشان به علم آموزی و گسترش آن حضور ویژه داشتند.هرچندکه در زمینه حضور در فعالیت‌های اجتماعی، نیز باید به محدودیت‌هایی اشاره کرد که برای حضور آن‌ها در جامعه ایجاد شده بود که خود باعث کاهش منابع در این زمینه گشته است اما با این وجود آنها در عرصه اقتصاد نیز فعال بوده اند. کلید واژه ها: صفویه، زنان، وضعیت، سفرنامه های خارجی.

دانش آموخته

• فاطمه احمدی گسمونی

استاد راهنما

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• زهرا روح اللهی امیری

  عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام