چکیده

در این پژوهش سعی شده تا به دلایل هواداری یا مخالفت علمای زنجان در مواجهه ب انقلاب مشروطه به عنوان سؤال اصلی پاسخ گفته شود. لذا پایان نامه بر این فرضیه مبتنی است که نوع موضعگیری علمای زنجان در برابر مشروطیت رابطه مستقیمی با مبانی فکری، دینی و فهم اجتماعی آنان دارد. از مجموعه عامای زنجان ملاقربانعلی، به عنوان نمونه علمای مخالف و شیخ ابراهیم زنجانی به عنوان نمونه علمای هوادار مشروطه مورد بررسی قرار گرفت و به این نتیجه دست یافتیم که ملاقربانعلی در آغاز به علت عدم شناخت کافی از ماهیت نظام مشروطه در برابر آن سکوت اختیار کرد. اما پس از اشراف بر کارکرد و وظایف این نظام و محتوای آن به مخالفت با آن برخاست البته مخالفت او به معنای هواداری از استبداد نبود زیرا ایشان قاجاریان را غاضب می شمرد. بلکه او مشروطیت را به مثابه سوغات غرب و کانالی برای نفوذ امپریالیسم بویژه سلطه بریتانیا بر ایران ارزیابی می کرد و با توجه به این واقعیت که حکومت مشروطه را دارای کاستی هایی آشکار در مقایسه با اندیشه حکومتی خود می یافت با آن از در مخالفت درآمد. زیرا هدف اساسی او اجرای احکام شرعی بود که خود رأسا در منطقه تحت فرمانش آن را اعمال می کرد. شیخ ابراهیم زنجانی به عنوان یک عالم مشروطه گر و آشنا به تمدن غرب و دستاوردهای نوین آن در حوزه سیاست، اقتصاد و علم نوین و شخصیتی پژوهشگر منتقد اساسا حکومت را به متابه یک امر عقلی می نگریست و شرع را در حوزه حکومت دخیل نمی دانست. او حتی بر این باور بود که پیامبر اسلام نیز تعیین حاکم و زمامدار پس از خود را به مردم واگذاشت. از نگاه او حکومت پارلمانی نتیجه تکامل اندیشه سیاسی انسان و بهترین نوع حکومت بود که می بایست در راه استقرار آن در ایران تلاش نمود و او خود چنین کرد.

دانش آموخته

• یوسف خانمحمدی

  یوسف خانمحمدی فرزند رحیم متولد سال 1350 ، دانش آموخته شاخص دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می باشد. وی همینک به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه مفید مشغول به تدریس می باشد.

استاد راهنما

• علیرضا ملائی توانی

  عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

استاد مشاور

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی