چکیده

مساله معنای زندگی و پرسش از حقیقت و چرایی حیات، هدف و فرجام زندگی، اساسی ترین دغدغه هر انسان آگاه است. بی پاسخی به مجموعه ای از پرسش ها در باره غایت، ارزش، کارکرد، خلاصه چرایی و سرانجام زندگی، موجب فرو غلتیدن به گرداب پوچی، سردرگمی، افسردگی، اضطراب و ناآرامی و در یک کلمه، بی معنایی است معناداری زندگی هم با تبیین عقلی قابل بیان است و هم بیان وحی، روشنگر و كاشف هدف و معنا در زندگی است و هم با روش كاركردگرایانه قابل توجیه است. آن معنا از زندگی انسان را از تفرد، احساس پوچی و یأس رهایی می‌بخشد كه با نوعی كشف در نگرش تكوینی صورت پذیرد. تلقی‌های اعتبارگونه و قراردادی و عدم كشف رابطه تكوینی انسان با خداوند انسان را از تنهایی و سردرگمی نجات نمی‌بخشد. پاسخ به پرسش چیستی «معنای زندگی» جز از راه شناخت انسان میسر نیست. معنای زندگی به هر سه معنای هدف، كاركرد و ارزش و قرار دادن زندگی در راستای آن مطرح است. نتیجه این بحث بدون لحاظ هدف آفرینش و مبدأ و معاد، تلاش بیهوده است. پس معنای زندگی انسان تابعی از وجود او و متناسب با آن و نیز با توجه به اهداف و اغراض آفرینش قابل پاسخ گویی است، هدف نهایی در زندگی انسان ، معرفت و تقرب الهی است. ارزش زندگی در گرو رضایت الهی، كرامت انسانی، فطرت و جاودانگی است. كاركرد زندگی نیز با توجه به نقش خلافت اللهی انسان در نظام تكوین است و این جایگاه و غرض الهی با توجه به منابع وحیانی قابل اعتماد و تبیین بهتر است. حیات معقول و طیبه و شاخصه‌های آن که سبب معناداری زندگی است برگرفته از منابع قرآن و عترت است. نقطه مقابل این معنا، پوچی است كه تهی دانستن زندگی از ارزش، جایگاه و هدف است. مادی‌گرایی و شكاكیت، علم‌زدگی و عدم توان پاسخ گویی به مسأله مرگ و فنا، شرور و رنج‌ها از عوامل سوق به پوچی است. توجه به مبدأ و معاد و اهداف خلقت و صفات الهی و جایگاه انسان، خروج از پوچی و ورود به معناداری حیات است. زندگی، معنادار است و بی‌معنایی و پوچی زندگی، غیر قابل اثبات، بی‌دلیل و ناپذیرفتنی است. كلیدواژه: معنای زندگی، هدف زندگی، ارزش زندگی، كاركرد زندگی، پوچی، حیات معقول، حیات طیبه، انسان

دانش آموخته

• محمدمهدی قائمی امیری

استاد راهنما

• عسکری سلیمانی امیری

  عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

استاد مشاور

• احمد واعظی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی

• علی شیروانی

  عضو هیات علمی و دانشیار گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه