چکیده

روحانیت شیعه در طول تاریخ معاصر و حتی قبل از آن، از عوامل بیداری اسلامی و ایستادگی در برابر استعمار بوده‌اند و همواره کوشیده اند تا ضمن برخورد با استبداد داخلی، پرچمدار نفوذ بیگانگان نیز باشند. پژوهش حاضر به منظور زندگی سیاسی - اجتماعی آیت‌الله کاشانی در دوره پهلوی انجام شده است و هدف آن روشن ساختن جایگاه و تأثیر ایشان در حوادث و جریانات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این مقطع زمانی میباشد. بر همین اساس سوال اصلی پژوهش چنین مطرح شده: "نقش آیت‌الله کاشانی در تحولات سیاسی - اجتماعی معاصر ایران چه بوده است؟" و فرضیه پژوهش چنین تدوین شده است که آیت‌الله کاشانی نقش برجسته‌ای در مبارزه با استعمار و استبداد در تاریخ معاصر داشته است. موضوع فوق در یک مقدمه و شش فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در مقدمه، طرح پژوهش آورده شده است و زندگینامه، سوابق علمی و رابطه امام خمینی و آیت‌الله بروجردی با آیت‌الله کاشانی در فصل اول بیان شده است. در فصل دوم، با توجه با اهمیت انقلاب ‎۱۹۲۰ عراق که در آن حوزه علمیه نجف و بتبع آن آیت‌الله کاشانی نقش بسزایی داشتند، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، به فعالیتهای سیاسی آیت‌الله کاشانی از سال ‎۱۲۹۹ تا سال ‎۱۳۲۰ به دلیل اوضاع خاص سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آن زمان پس از کودتا پرداخته شده است. در فصل چهارم، اقدامات سیاسی آیت‌الله کاشانی پس از سال ‎۱۳۲۰ و مخالفتهای ایشان با دولت قوام و هژیر و حمایتهای وی از ملی شدن صنعت نفت و نخست وزیری مصدق تا پس از قیام ‎۳۰ تیر ماه مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم به فعالیتهای سیاسی آیت‌الله کاشانی پس از قیام ‎۳۰ تیر تا پایان کودتای ‎۲۸ مرداد ‎۱۳۳۲ ه ش و بخصوص موضع گیری ایشان نسبت به انحلال مجلس توسط دکتر مصدق پرداخته شده است. در فصل ششم مواضع سیاسی- اجتماعی آیت‌الله کاشانی پس از کودتای ‎۲۸ مرداد تا زمان فوت ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. و در خاتمه با توجه به فضای حاکم بر حوزه‌های علمیه و کناره گیری اکثریت علما از سیاست، چنین نتیجه گیری میشود که آیت‌الله کاشانی در اوضاع سیاسی - اجتماعی این مقطع زمانی نقش فعالی را ایفا نمودند، به طوری که رژیم شاه از درگذشت آیت‌الله کاشانی که به عنوان یک روحانی مبارز در برابر استعمار و استبداد حاکم بر جامعه همواره فعالیت می نمودند، ابراز شادمانی نمود.

دانش آموخته

• مریم نادری بنا

استاد راهنما

• حمید پارسانیا

  استاد حوزه و دانشگاه / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی

استاد مشاور

• حسن حضرتی

  دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران