چکیده

پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی رهایی بخشی در نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و سعادت در علم مدنی فارابی می‌پردازد و درصدد است تا نقاط اشتراک و افتراق این دو مفهوم را تبیین کند. رهایی بخشی در ساختار نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت به‌عنوان هدف و فلسفه وجودی نظریه انتقادی قلمداد شده است. رهایی‌بخش نوعی نگرش عام را بازنمایی می‌کند که قبل از هر چیز بر آزادسازی سوژه‌ها از موانعی که آن‌ها را از دستیابی به فرصت‌های موجود در زندگی‌شان بازمی‌دارد، متمرکز است. این مفهوم دو رکن اساسی و بنیادی دارد: اولاً تلاشی است برای از میان برداشتن موانع برجای‌مانده از دوران گذشته، به‌قصد تغییر رفتارها و کردارها در آینده و ثانیاً: خواهان شکستن سلطه نامشروع برخی افراد یا گروه‌ها بر دیگران است. سعادت نیز در ساختار فکری فارابی، هدف علم مدنی است. فارابی سعادت را کمال نهایی و درون ماندگار می‌داند و ماهیت آن را غایتی جامع از فضیلت نظری و فضیلت عملی تصویر می‌کند. همچنین سعادت در دیدگاه فارابی فلسفه وجودی عقل قدسی را تبیین می‌کند. بررسی تطبیقی رهایی بخشی و سعادت نشان می‌دهد که به‌رغم برخی شباهت‌های ظاهری، تفاوت‌های بنیادینی میان این دو مفهوم وجود دارد. مفهوم رهایی بخشی متأثر از عقلانیت عرفی، هویتی برساخت گرایانه و سیال دارد؛ اما سعادت متأثر از عقلانیت قدسی، ذات گرایانه است.

دانش آموخته

• محمد نصیری

استاد راهنما

• حمید پارسانیا

  استاد حوزه و دانشگاه / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی

استاد مشاور

• علی اصغر اسلامی تنها

  استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام