چکیده

رفتار سیاسی در یک جامعه، ریشه در یک سلسله باورها، ارزش‌ها و احساسات دارد که این امر تحت تأثیر تحولات سیاسی - اجتماعی دچار تغییر میگردند. با توجه به این، وقوع انقلاب اسلامی موجب تجدید نظر در دیدگاهها و سمت گیریهای مردم نسبت به نظام سیاسی و سیاست گردید. در این راستا در این تحقیق سعی بر این بوده که شناخت فرهنگ سیاسی مردم ایران در قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تغییراتی را که صورت گرفته است، بیان گردد. بر این اساس، در ترسیم فرهنگ سیاسی در این دو مقطع با استفاده از رهیافت آلموند و همکارانش گرایش های مردم نسبت به نظام سیاسی در سه سطح آن یعنی: نظام، فرایند، سیاستگذاری مورد بررسی قرار گرفت. در سطح نظام مشروعیت حکومت مهمترین مسأله میباشد. زیرا اطاعت و رویگردانی مردم از حکومت منوط به ارزیابی مثبت و یا منفی مردم نسبت به نظام سیاسی است. با توجه به این، مردم در بعد از انقلاب بخلاف قبل از آن با رغبت از نظام سیاسی، اطاعت و پشتیبانی دارد. و در نتیجه در میزان وفاداری نسبت به نظام در قبل و بعد از انقلاب این تفاوت به چشم میخورد. در سطح فرآیند، اصلی ترین محور، مشارکت میباشد و اعتماد سیاسی اصلی ترین زمینه ایجاد مشارکت است. با توجه به این، در قبل از انقلاب اسلامی، به دلیل غلبه عنصر استبداد در نظام سیاسی و عدم اعتماد مردم نسبت به نظام، در نتیجه انگیزه مشارکت کمتر بوده و در سال‌های انقلاب با افزایش آگاهی مردم، ایجاد خود باوری در مردم و برقراری نظام سیاسی جدید، اعتماد بین مردم و نظام، ایجاد گردید و در نتیجه آن، افزایش مشارکت سیاسی مردم در بعد از انقلاب اسلامی بود. در سطح سیاستگذاری این مسأله که چه موضوعاتی برای مردم قابل اهمیت است، بیان گردید که با توجه به استبداد و تهاجم خارجی به عنوان دو عامل ناامنی در تاریخ ایران، دستیابی به امنیت قابل اهمیت بوده است ولی با این حال به معنی نادیده گرفتن موضوعات دیگر نبوده است. چنانکه تحولات از مشروطه تا انقلاب اسلامی بیانگر این است که مردم در جهت عدالتخواهی و آزادی خواهی نیز تلاش داشته‌اند. همچنان که وقوع انقلاب اسلامی دلالت بر این مسأله دارد. بنابران به طور کلی میتوان گفت میزان حمایت یا بی اعتنایی مردم به نظام سیاسی، میزان آگاهی نسبت به آن و همچنین میزان اعتماد و مشارکت سیاسی و... در قبل و بعد از انقلاب با هم تغییر کرده است با توجه به این متغیرها، علیرغم وجود بعضی از عناصر فرهنگ سیاسی مشارکتی در فرهنگ سیاسی مردم ایران و ظهور آن در بعضی از مقاطع، با این حال تا قبل از انقلاب اسلامی، فرهنگ تبعی عنصر غالب بوده است که البته دوران طولانی نظام استبدادی در استمرار این نظام مؤثر بوده است. لذا مردم بصورت محدود و منفعلانه در امر سیاست شرکت میکردند. پیروزی انقلاب اسلامی و شرکت مردم در آن، خود نشانه تغییر در فرهنگ سیاسی است. بنابراین فرهنگ سیاسی تبعی دچار تغییر گردید. و به صورت فرهنگ سیاسی تبعی - مشارکتی درآمد که نتیجه آن، مردم نسبت به نظام سیاسی احساس بیگانگی نداشته و از لحاظ روانی به این باور رسیدند که میتوانند در امر سیاست مؤثر باشند. با توجه به این تغییرات فرآیند مشارکت در ایران در یک دوره گذار از مشارکت منفعل به مشارکت فعال به سر میبرد. لذا باید در نهادینه کردن مشارکت سیاسی و گسترش فرهنگ سیاسی مشارکت جویانه کوشش نماییم.

دانش آموخته

• احمد احسانی

  مدیر دانشجویی دانشگاه باقرالعلوم (ع)

استاد راهنما

• حمید احمدی

  حمید احمدی (زادهٔ ۱۳۳۶، مشهد) یک محقق، نویسنده و استاد دانشگاه تهران است. .او تحصیلات متوسطه را در دبیرستان حاج تقی اقا بزرگ مشهد و تحصیلات دانشگاهی را در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران (در رده لیسانس و فوق لیسانس) و دانشگاه کارلتون کانادا (در رده دکترا) به پایان رسانید. او درسال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۹ در جایگاه مفسر سیاسی و مترجم مسائل خاورمیانه در مطبوعات فعالیت می‌کرد و مسئو لیت کرسی خاورمیانه در سرویس خارجهه روزنامه کیهان را در دست داشت.وی مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران (از بهمن ۱۳۷۷ تا فروردین ۱۳۸۲) بوده و هم‌اکنون عضو هیئت علمی و استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس ارشد مسائلل خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک خاور میانه می‌باشد.

استاد مشاور

• محمدتقی آل سید غفور

  عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام نماینده مردم شوشتر در دوره اول مجلس شورای اسلامی